1. Grote bezwaren om ‘heidens karakter’

Niet iedereen in Nederland was blij met de komst van de Olympische Spelen. Vooral de christelijke gemeenschap uitte grote bezwaren. Zo wezen verscheidene predikanten op het zogenaamde ‘heidense karakter’ van de Spelen en heerste er angst voor ‘zondagsontheiliging’ en toename van de onzedelijkheid. De sluitingsceremonie zou bovendien plaatsvinden op een zondag. Iets waar de Staatkundig Gereformeerde Partij niet bepaald verrukt over was. Zodoende werd er een streep gezet door het regeringsvoorstel om het Nederlandsch Olympisch Comité (NOC) destijds subsidie te geven. Dit hield de Spelen echter niet tegen en een oproep van het NOC aan het volk bracht genoeg geld op om de organisatie van het sportevenement te beginnen.

2. Wilhelmina afwezig

De Olympische Spelen in 1928 waren de eerste die niet door een staatshoofd werden geopend. Het Olympisch Comité had Koningin Wilhelmina niet geraadpleegd over de datum van de openingsceremonie. De koningin was tijdens de opening op vakantie in Noorwegen. Diep verontwaardigd liet Wilhelmina haar man, prins Hendrik, de Spelen openen. Tijdens de sluitingsceremonie liet ze haar gezicht wel zien.

3. Sporters in scholen

Het Olympisch dorp is een bekend fenomeen. Het is dé plek waar tijdens de Olympische Spelen de sporters zijn ondergebracht en voorzien van alle gemakken. Ze kunnen er contacten opdoen met andere sporters en gezamenlijk gaan eten in een gigantische eetzaal, winkelen in een lokaal winkelcentrum, gebruik maken van medische faciliteiten en relazen in een recreatiegedeelte. Een fitnessruimte en andere bezigheden zijn vaak ook aanwezig. Het budget om zo’n dorp op te zetten had Amsterdam destijds niet. De deelnemers uit 46 landen kregen onderdak in lagere scholen die dicht waren vanwege de vakantie tijd, in hotels of in de schepen waarmee ze naar Nederland waren gekomen.

4. ‘Compacte’ Spelen

Er kon voor het eerst gesproken worden van ‘compacte’ spelen. Het Olympisch Stadion, ontworpen door Jan Wils, stond op loopafstand van het zwembad en de gebouwen waar onder andere in werd geschermd. Er werd geroeid op het kanaal van Sloten en gezeild op het buiten-IJ. De ruiterwedstrijden waren nog het meest ver weg, in Hilversum.

5. Voor het eerst Olympisch vuur

Er zijn al twee primeurs voorbij gekomen, maar die van het Olympisch vuur is wel een van de belangrijkste. In 1928 werd het Olympische vuur, dat stamde uit de Spelen in de oudheid, in ere hersteld. De vlam legde niet in een toorts in handen van beroemde sporters een lange weg af, maar werd door een beambte van het gemeentelijke gasbedrijf ter plekke ontstoken op de grote schaal van de marathontoren. Een andere Olympische traditie die in Amsterdam werd gestart, is dat het Griekse team tijdens de openingsceremonie het landendefilé leidde en dat de parade werd afgesloten met het gastland.

6. Twee keer zoveel vrouwen

De Spelen in Amsterdam kenden nog meer nieuws. Zo deden ruim twee keer zo veel vrouwen mee als voorheen. Vrouwen mochten namelijk voor het eerst meedoen met atletiek en gymnastiek onderdelen. Dit ging echter niet zonder bezwaar. Veel critici, waaronder de afgetreden voorzitter van het Olympisch Comité, vonden dat Atletiek te inspannend voor vrouwen zou zijn. Ze zouden er te mannelijk van kunnen worden en het zou slecht zijn voor hun gezondheid. Toen de deelnemende vrouwen zich afgemat in het gras lieten vallen na de finale van de achthonderd meter, werd dat specifieke nummer dan ook direct van het programma af gehaald. Maar atletiek voor vrouwen volledig uitbannen? Dat gebeurde niet.

7. Duitsland doet weer mee

Duitsland deed ook mee met de Olympische Spelen in 1928. Het was weliswaar niet het Olympisch debuut van onze oosterburen, maar wel de eerste keer sinds de Eerste Wereldoorlog. Het Duitse team stond ook gelijk op de tweede plaats met tien gouden medailles.

8. Aziatisch goud

Japan had met één gouden medaille (uiteindelijk behaalde ze er twee) al een grote overwinning binnen. Mikio Oda behaalde met de hink-stap-sprong het eerste goud dat een Aziatisch land ooit behaalde op de Olympische Spelen. De Spelen van 1928 waren daardoor de eerste waar deelnemers uit alle werelddelen goud wonnen.

9. Bobby Pearce en een trits eendjes

Tijdens de kwartfinales van het roeien vond er een wel heel vertederende gebeurtenis plaats. De populaire Australische roeier, Bobby Pearce, stopte halverwege de race om een familie eendjes voor te laten; een inmiddels legendarische actie. Het stopte hem echter niet om de race te winnen en uiteindelijk ook de gouden medaille.

10. Koninklijke medaille

Willem Alexander deed in 1986 onder de naam W.A. van Buren mee aan de Elfstedentocht. De Olympische Spelen van 1928 kregen een koninklijk tintje door de deelname van Alexander Frederik Eduard Christiaan, later koning Olaf V van Noorwegen. De kroonprins sportte graag en won met zijn team een gouden medaille met zeilen.

11. Startblokken of zelf gegraven kuiltjes

Nog een primeur voor de Spelen van 1928. De Britse sprinter, John Edward (Jack) London, baarde opzien toen hij met professionele startblokken kwam aanzetten voor de honderd meter. De andere sprinters moesten nog met een schepje een kuiltje in de baan graven. Het hielp Londen echter niet om goud te winnen. Hij greep er net naast en ging met een zilveren medaille naar huis.

12. Dubbele finale

Het sportevenement staat bol van de bijzondere gebeurtenissen. Zo was er een wel heel aparte voetbalfinale tussen Uruguay en Argentinië, of finales. De eerste keer eindigde het duel in een gelijk spel. De finale moest dus nog een keer gespeeld worden om een winnaar te bepalen. Het was regerend Olympische kampioen Uruguay, die er in de herhalingswedstrijd met het goud vandoor ging.

13. Bijna getroffen door een vliegramp

Een Frans vliegtuigje zorgde op 1 augustus 1928 voor behoorlijk wat spanning en sensatie tijdens de Olympische Spelen. De atletiekwedstrijden waren in volle gang toen het toestel lang rondcirkelde boven het stadion en rakelings langs de toeschouwers vloog. De piloot dacht dat de Marathontoren met het Olympisch vuur, de toren van Schiphol was. Om de verwarrende situatie te stoppen werden op Schiphol grote lichten ontstoken, maar de piloot heeft deze niet opgemerkt. Het toestel maakte een noodlanding op het opgespoten land bij de Nieuwe Meer en zakte met zijn neus weg in de zachte Hollandse aarde. Het publiek dacht even dat het vliegtuig was neergestort, maar dat was gelukkig niet zo. Iedereen bleef ongedeerd.

14. Film

De Spelen van 1928 in Amsterdam waren de eerste waar een officiële film van werd gemaakt. De productie van de film zorgde echter voor een conflict met de Nederlandsche Bioscoopbond. Deze wilde dat de film door een Nederlandse maatschappij zou worden gemaakt, maar het Comité besloot anders. De rechten gingen naar de hoogstbiedende, in dit geval de Italiaanse filmmaatschappij LUCE. De Nederlandse Bioscoopbond besloot vervolgens de film te boycotten, waardoor je deze destijds niet in Nederlandse bioscopen kon bekijken.

15. Uitvinding van het parkeerbord

46 landen, 2883 atleten en nog veel meer sportliefhebbers stonden op het punt om naar Nederland te vertrekken voor het grootste sportevenement van het jaar. Amsterdam zette zich schap. In de stad waren er lang niet genoeg parkeerplaatsen. De verkeerspolitie was bang voor een parkeerchaos van jewelste. Om dat te voorkomen werden er extra parkeerplaatsen aangelegd en twee nieuwe verkeersborden geïntroduceerd: voor het eenrichtingsverkeer en voor het parkeren. Deze laatste had een witte ‘P’ op een fel blauwe achtergrond. Duidelijker kon niet, ook voor bezoekers die geen Nederlands spraken. Het parkeerbord was dan ook een doorslaand succes en werd na de Spelen over de hele wereld ingevoerd. Hopelijk hebben we met deze informatie je frustrerende zoektocht naar een parkeerplek een stukje leuker gemaakt.

Auteur: Liza Koppenrade

Bronnen

• Over het parkeerbord, https://archief.amsterdam/stukken/verkeer/parkeerbord/index.html
• Olympische Spelen, http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/collecties/olympische_spelen
• Over de bijna-vliegramp, http://www.npogeschiedenis.nl/nieuws/2010/juli/Olympische-Spelen-1928-bijna-getroffen-door-vliegramp.html
• Amsterdam 1928, http://www.olympischsporterfgoed.nl/amsterdam-1928
• Olympische Spelen 1928 in Amsterdam, https://www.olympic.org/amsterdam-1928

Publicatiedatum: 09/08/2016