Symbool

Deze achtkantige toren is vanaf grote afstand en vanuit verschillende richtingen – ook vanaf zee – goed te zien. De toren is een robuuste en tegelijkertijd ingetogen verschijning. Gelegen op het hoogste gedeelte van de Zeereep prijkt hij in de zon. Tegen de achtergrond van een blauwe lucht zag ontwerper Zietsma de toren ‘als een symbool van het herrezen, in de oorlog zo zwaar getroffen Zandvoort’.

Evacuatie

De symbolische waarde van de huidige toren is groot. Het is een symbool voor wederopbouw en economisch herstel van Zandvoort na de Tweede Wereldoorlog. De toren verving namelijk de in 1943 verwoeste toren uit 1912. In de oorlogsjaren hebben Zandvoort en haar bewoners grote tragedies beleefd en schade geleden. Veel inwoners moesten gedwongen evacueren. De bebouwing langs de kuststrook werd door de bezetter compleet afgebroken, of zoals met de watertoren gebeurde, opgeblazen om plaats te maken voor de Atlantikwall. Waar eerst woonhuizen, pensions en hotels stonden, verrezen bunkers en mijnenvelden. Badplaats Zandvoort, geliefd bij gasten van heinde en ver, was tijdelijk van de toeristische kaart geblazen.

Attractie

Gemeente Zandvoort is eigenaar van het Zandvoortse waterleidingbedrijf en initiatiefnemer tot de bouw van een nieuwe watertoren in 1949. Net als bij de oude toren het geval was, kreeg de nieuwe toren meerdere functies. De hoofdfunctie was het leveren van drinkwater. Verder bood het gebouw ook ruimte aan kantoren in de onderbouw; helemaal bovenin drie verdiepingen met een openbare functie. Een buitengalerij annex café; een uitzichtplatform, en een derde etage met een gesloten uitzichtruimte. In de tussenlaag zijn de twee waterreservoirs gebouwd. ‘Een badplaats als Zandvoort is deze attractie aan haar gasten verplicht’, zo schreven Zietsma en Linn in 1952 in het vakblad Water.

Gemeentelijk monument

Gemeente Zandvoort draagt het eigendom van de watertoren na de oorlog over aan het Waterleidingbedrijf Zuid-Kennemerland tot deze in 1997 fuseert met het Provinciaal Waterleidingbedrijf Noord-Holland (PWN). Op dat moment stopt de actieve rol van de watertoren in de drinkwatervoorziening.
In 1999 krijgt de toren de status van gemeentelijk monument. Het restaurant is na een hevige brand in 2001 gesloten. Vanaf 2006 is de watertoren eigendom van een consortium bedrijven Watertoren Zandvoort CV. Bij de verkoop is in een raadsbesluit vastgelegd dat de toren niet gesloopt mag worden. Concrete bouwplannen zijn er nog niet.

Herbestemming

De toren staat leeg en kampt met achterstallig onderhoud. Het belangrijkste bewijs van de oorspronkelijke functie, het in gietijzer uitgevoerde waterleidingsysteem en de pompinstallatie, is nog geheel intact. De Nederlandse Watertoren Stichting heeft de toren voorgedragen als rijksmonument, maar zover is het nog niet gekomen.

De toekomst van de watertoren houdt de gemoederen al jarenlang flink bezig. Gemeente en eigenaren verschillen van inzicht hoe de watertoren en het omliggende gebied herontwikkeld kunnen worden. Een extern bureau presenteerde eind 2011 de mogelijkheden voor behoud en herbestemming. Voor- en tegenstanders van de optie sloop roeren zich in de publieke opinie. Historisch Genootschap Oud Zandvoort, actiegroep Red de watertoren, Stichting bescherming erfgoed Zuid-Kennemerland en twee raadsfracties pleitten begin 2012 allemaal voor behoud. Anderen zien geen mogelijkheden voor een rendabele herbestemming. Wie kansen ziet om de watertoren om te toveren in een luchtpaleis is welkom bij de eigenaren.

Tekst: Anita Blijdorp | Schrijfwerk!

Met dank aan: Gemeente Zandvoort; Archief NV PWN Velserbroek

Bronnen:

• Genootschap Oud Zandvoort, www.oudzandvoort.nl
• Ir. H. A. D. Linn en J. Zietsma Architect BNA, De nieuwe watertoren van Zandvoort. In: Water, jrg. 36, nr. 12.  H.P.G. de Boer (red.)
• Watertorens in Noord-Holland, 1991. Uitgave van provincie Noord-Holland. Groep Red de watertoren, website.  Zandvoortse Courant, 9 februari 2012.
• M.C.C. van Leeuwen et al, Haalbaarheidsstudie herbestemming watertoren Zandvoort, 23 november 2011. In opdracht van Nationaal Programma Herbestemming en gemeente Zandvoort.

Publicatiedatum: 25/02/2012