3 min

Het Zoölogisch Genootschap Natura Artis Magistra (de natuur is de leermeesteres van de kunst) was in de negentiende eeuw alleen voor leden toegankelijk en het dure lidmaatschap was niet voor iedereen weggelegd. Om ook minder bedeelde mensen tot het park toe te laten, werd de kortingsmaand geïntroduceerd.

Kwartjesmaand 1954: Drukte bij de apen tijdens de kwartjesmaand in Artis. Beeld: Nationaal Archief, J.D. Noske, Anefo.

Lidmaatschap voor de dierentuin

Artis werd in 1838 opgericht voor het ‘bevorderen van de kennis der Natuurlijke Historie’. De dierentuin wilde de levende en niet-levende natuur dichter bij de burger brengen door levende dieren, skeletten, opgezette dieren, schelpen en gesteenten te verzamelen en te tonen. Echter, niet alle burgers konden hun ogen uitkijken bij allerlei exotische dieren in kooien of in een voor hun nagebouwde natuurlijke habitat. In de negentiende eeuw was Artis alleen toegankelijk voor leden. Om lid te worden moest je maandelijks 45 gulden betalen, dat stond destijds gelijk aan ongeveer zes weken werken voor een ongeschoolde arbeider. Daarnaast ging er een toelatingsprocedure aan vooraf. Het was dus niet voor iedereen weggelegd.

Olifanten tijdens een goedkope dag in Artis in 1958. Beeld: Nationaal Archief, Herbert Behrens, Fotocollectie Anefo.

Voor welgestelde Amsterdammers

Het is dan ook geen wonder dat de dierentuin vooral een ontmoetingsplaats voor de rijkere Amsterdammer was. Met een bijna exclusief lidmaatschap op zak konden de welgestelde Amsterdammers, naast de uitheemse dieren, ook lezingen en concerten bijwonen. Onderling wisselden ze het laatste nieuws en de nieuwste roddels uit. Er werden zakelijke banden besproken en huwelijken gepland.

“Het is niet zeer lang geleden dat, om zoo te zeggen, alle deftige en gezeten Amsterdammers lid van Artis waren. Hunne kinderen brachten er de vrije uren en dagen door; zij zelf kwamen er vaak. De middag- en avondconcerten werden druk bezocht; zij behoorden ook tot het beste, dat eertijds te Amsterdam op muzikaal gebied viel te genieten“, aldus Henri Polak vakbondsbestuurder en politicus in zijn boek ‘Amsterdam, die groote stad…’

Drukte bij de apenrots. Beeld: Nationaal Archief, Rob Bogaerts, Fotocollectie Anefo.

Introductie van de kwartjesmaand

Om een breder publiek te trekken en de ‘kennis der Natuurlijke Historie’ ook met de mensen met een schameler loon te delen, besloot het bestuur de dierentuin een maand voor iedereen open te stellen. Veertien jaar na de oprichting kon je in september voor slechts een kwartje naar het park. Zo konden ook dienstbodes en werklieden de leeuwen en olifanten aanschouwen.

De toeloop was enorm. Amsterdammers, maar ook andere Nederlanders, maakten graag gebruik van de bijzondere kortingsmaand en gingen massaal naar Artis. De kortingsmaand, ook wel ‘kwartjesmaand’ genoemd, werd daarom een jaarlijks terugkerende traditie. Later werd een soortgelijke gelegenheid ook op sommige feestdagen georganiseerd. In de loop van de tijd werd er tevens niet meer naar de maatschappelijke stand van een bezoeker gevraagd.

De traditie heeft stand gehouden. Nog steeds is de maand september een kortingsmaand waarin Artis haar toegangsprijzen verlaagt. Met slechts 25 cent kom je niet meer binnen, maar een kaartje is wel 25% goedkoper. Ben jij al met korting naar de dierentuin geweest?

Bronnen

Artis, http://www.artis.nl/nl/

175 jaar Artis, http://www.npogeschiedenis.nl/nieuws/2013/april/175-jaar-Artis.html

Henri Polak, ‘Amsterdam die groote stad’, http://www.dbnl.org/arch/pola014amst01_01/pag/pola014amst01_01.pdfAuteur: Liza Koppenrade

Publicatiedatum: 30/08/2016