10 min
Eerste foto van een Volendam-elftal
Deze foto van een elftal jongens, gekleed in Volendammer klederdracht, verscheen in het voormalige tijdschrift de ‘Katholieke Illustratie’ in de editie van 19 juni 1920. Het was heel kort na de officiele oprichtingsdatum van 1 juni 1920 van de voetbalvereniging in Volendam en de eerste keer dat melding werd gemaakt van het bestaan van een heuse voetbalclub ‘Victoria’ uit Volendam. Later zouden meer publicaties volgen, wat logisch is in dit katholiek-chauvinistische weekblad ‘Illustratie’.
Dit was echter niet het eerste elftal dat onder de naam ‘Victoria’ de competitie- wedstrijden speelde. De opname van deze foto dateert namelijk van januari 1918 en het betreft een buurtclub. Daar waren er meer van in Volendam en zij speelden zo nu en dan onderlinge wedstrijden tegen elkaar, vooral in het voorjaar en de zomer. Op verschillende plaatsen in het dorp werd door de jeugd al driftig gevoetbald op zogenaamde ‘trapveldjes’. Iedere buurt had zo’n beetje zijn eigen veldje, niet altijd tot genoegen van de eigenaar !
Dit is de oudst bekende opname van een voetbalelftal in Volendam. Op de foto staan bovenaan v.l.n.r.: 1. Dirk Plat, bijgenaamd ‘Duks van de Ruiter’; 2. Thijs Bond, een broer van ‘de Kouwe’ en van ‘de Sportkous’; 3. een Kees Karregat of Lou Klouwer, ‘de Clown’;; 4. Jaap Hansen, ‘Jaap van Dirkie Hansen’; 5. mogelijk Jaap Molenaar ‘Suls’ en 6. Jan Guijt, ‘Jan Riedel’; onderaan hurken v.l.n.r.: 7. Jan de Boer, ‘Joep van Jan de Boer’; 8. Jan Plat, ‘Jan de Ruiter’; 9. met bal: Hein Pelk, de bakker van de Vissersstraat; 10. Jan Pooijer, ‘Jannie Pooijer de bakker’ en 11. Harmen Veerman, ‘Harmen van de Poes’.
Aan het Gouwtje was zo’n veldje, waar bakker van Baar woonde. Daar speelde een groep jongens, die zich ‘Klein Maar Dapper’ noemde, afgekort K.M.D. Bruin Schilder, ‘Bruintje Peeuw’, oprichter en voormalig hoofdredacteur van het plaatselijk weekblad Nivo, was daarvan zo’n beetje de leider en aanvoerder. Bij de Kloosterbuurt was zo’n veldje, er was er eentje tussen de Giekstraat en de Gaffelstraat en op een nog braakliggend terrein tussen de Rokersgracht en de Aalstraat, waar ook enkele goede spelers zaten, was een redelijk geschikt veld.
En dan eentje in De Meer, achter de begraafplaats van de Sint Vincentiuskerk, waar de vriendenploeg en buurtclub ‘Victoria’ speelde. Het Doolhof, de Kloosterbuurt en De Meer, zeer kinderrijke buurten, waren in die tijd de leveranciers van de spelers.
Vooraan in het midden van de foto zien we Hein Pelk, de vroegere bakker van de Vissersstraat met een bal in zijn handen, die lijkt op een echte leren voetbal. Dan zou het de bal kunnen zijn, die zijn broer Gerrit kort daarvoor had gewonnen tijdens een hardfietswedstrijd in de buurt van Haarlem. De komst van die bal moet de aanstoot hebben gegeven tot de oprichting in juni 1920 van de eerste Volendamse voetbalvereniging. Ze gingen spelen onder de naam ‘Victoria’ en de clubkleuren waren: een in zwart en grijs verticaal gestreept shirt, een zwarte broek en zwarte kousen.
Op deze foto kunnen we de gedeeltelijke contouren zien van het eerste veld, waar de plaatselijke voetbalclub de eerste twee jaren van haar bestaan speelde. Het was te veel keren onbespeelbaar, waarna het werd afgekeurd. Bovenaan rechts de achterzijden van de woningen aan het Zuideinde.Daaronder een open veld met links daarvan de woningen aan de Ventersgracht en de rokerij van Haasnoot, daaronder de rokerijen van ‘Jan van Japie’ en Dorus Sterk. Voorlangs de Ventersgracht en de rokerijen loopt het tracé van het vroegere trammetje tussen Volendam en Edam. In het midden rechts, onder de rokerijen, zien we een hoek van het veld. We hebben de foto van dichterbij kunnen bekijken en dan lijkt het of je de lijnen nog ziet en je ziet duidelijk ook een doel.
Eerste voetbalveld tussen Rokersgracht en Protestante Kerk
Waar vond de pas opgerichte voetbalclub een geschikt speelveld, met de juiste afmetingen, waarop officiele wedstrijden gespeeld konden worden. En, belangrijk: wat geen geld kostte? Als het wat langer had geregend, veranderden de veldjes in moerassen, die dagen, soms weken achtereen niet bespeelbaar waren.
Het eerste voetbalveld waarvoor werd gekozen was een nog braakliggend terrein tussen de Rokergracht en de Aalstraat, ofwel tussen de voormalige rokerij van Jan Tuijp, ‘Jan van Japie’ en de Protestante Kerk. Het was toentertijd weliswaar wat lastig om er te komen, maar het had de juiste afmetingen en eromheen was ruimte voor publiek, een kleedhok, enzovoort. En het kostte niets !
In de eerste twee jaren van het bestaan werden bij wijze van voorbereiding op de echte competitie alleen nog oefenwedstrijden gespeeld tegen clubs uit de buurt. In Edam bestond E.V.C. al, Ilpendam had een ploeg en zo waren er nog een aantal. Het bleek echter, dat dit veld veel te nat en te drassig was. Hier lag kleigrond, slecht waterdoorlatend, waarop na een regenbui heel lang plassen bleven staan. Na de kleinste regenbui was het veld onbespeelbaar en het gebeurde veel te regelmatig, dat wedstrijden niet door konden gaan. Na twee jaar werd dit veld door de Waterlandse Bond afgekeurd.
Een Volendam-elftal uit 1927, toen de spelers een blauw-zwart gestreept shirt droegen en een zwarte broek. Staande v.l.n.r.: 1. in burgerkleding vlagger Klaas Veerman, ‘Klaas Toet’, 2. Gerrit Tol, ‘Gerritje van Aart’, 3. Jaap Keijzer, ‘Japie Keijzer de Bakker’ (van de Burgemeester Kolfschotenstraat), 4. Jan Plat, ‘Jan de Ruiter’, 5. Thames Karregat, 6. Willem Mastenbroek, 7. Jaap Molenaar, ‘Suls’, 8. Dirk Jonk, ‘Hamburg’, 9. Jan Tol, ‘Ditje van Ouwe Hein’ en 10. scheidsrechter de heer Verhoofstad. Vooraan zitten v.l.n.r.: 10. Sijmen Tol, 11. doelman Hein Sier ‘Dot’ en 12. Wim Runderkamp, slager ‘Wim van ‘t Zwarte Pad’.
Vandalisme rond het oude voetbalveld
Uit de tijd dat gespeeld werd op het veld bij de Rokersgracht stamt nog deze anecdote. In de eerste jaren van de voetbalclub werden nog geen entreegelden geheven. Het publiek mocht gratis kijken. Men stond gewoonlijk rond het veld, maar voor een beter zicht op het spel keek men ook vanuit de bovenramen. Er waren in die eerste jaren in de huizen nog geen w.c.’s, zoals wij die kennen. Op de achter-straat stond een ‘gemak’, een hokje, waarin een getimmerde bak stond met een emmer op de grond; erover lag een plank met een gat erin. Verdere uitleg over het gebruik is denk ik niet nodig.
Wanneer bezoekende familieleden tijdens een wedstrijd ‘even moesten’, gingen zij niet naar ‘het gemak’, thuis op hun eigen achterstraat, maar deden dat op die van de gastheer en gastvrouw. De emmer werd slechts eenmaal per week opgehaald en met al die grote gezinnen en nog een aantal gastplassers was de emmer gauw vol. Na een wedstrijd, liefst ‘s avonds in het donker, werd deze geleegd in de sloot achter het doel. Met een zwier werd de emmer leeggekieperd. Het gebeurde dan meerdere keren, dat de zwaai te ruim genomen was, waardoor de inhoud in het doel en op het veld terecht kwam.
De toenmalige secretaris Niek de Wit schreef een brief aan de burgemeester met het verzoek, om tegen deze vorm van voetbalvandalisme streng op te treden. Daarop verschenen de politie-agenten Kuenen en Hoekstra voortaan tijdens en na de thuiswedstrijden om een oogje in het zeil te houden. Binnen korte tijd was deze vorm van vandalisme afgelopen: er kwamen geen klachten meer.
Een beeld van het oude veld in De Meer. Het was toen nog een weiland, dat vóór elke wedstrijd in orde gemaakt moest worden.
Naar een ander beter veld
Intussen moest worden omgezien naar een ander veld en kwam het land van Siem Buijs ‘de Mereboer’ in beeld, dat liep vanaf zijn boerderij, nu het appartementen- complex Parkzicht, tot achter de Sint Vincentiuskerk. Aanvankelijk lag het veld iets meer richting de Schippersgracht en Julianaweg. Er moest wat worden geschoven, tot ze kwamen aan een veld juist achter de begraafplaats van de kerk, waar nu nog het parkje in De Meer ligt. Het lag tussen de verhoogde Vissersstraat (oorspronkelijk een dijk langs de voormalige ‘Volendammer Meer’) en de achterzijde van de huizen aan de Giekstraat. De achterstraten daarvan grensden aan het veld. Dat kwam de bewoners goed uit en meestal kwamen daar ook familieleden en kennissen om de wedstrijden te bekijken. Aan de overkant aan de Vissersstraat had je ook een goed zicht. Anderen moesten entreegeld betalen. Er kwam een officiele ingang bij de Conijnstraat en later ook eentje in de Zeilstraat.
Overigens moet worden verteld, dat officiele straatnamen nog niet bestonden; wel waren er voor de straten volksnamen. De straatnamen werden pas in 1937 officieel.
Het veld werd voor 40 gulden per maand gehuurd van Siem Buijs, ‘De Mereboer’ en eens in de zoveel tijd moest afgerekend worden. Het benodigde geld was er niet altijd. Als er niet op tijd betaald werd sloot de eigenaar het toegangshek met een zware ketting en werd er niet gevoetbald. Over de status van het veld: het was gewoon een stuk weiland, hobbel- de-bobbel-ongelijk en met hoog gras, waar door de week de koeien of ander vee liepen te grazen. Als er ‘s zondags een wedstrijd was, moesten de koeien tijdelijk worden verweid, het veld in orde gebracht, lijnen getrokken, netten in de doelen vastgemaakt, zodat ‘s middags gespeeld kon worden.
Het kampioenselftal van 1934-1935. Staande v.l.n.r.: 1. Siem Snieder, hij was de grensrechter, 2. Bakkertje Tuijp, 3. Jan Bond, ‘de Kouwe’, 4. Thoom Mooijer, 5. Jan Koning, ‘Jan Kakes’, 6. Fruk Tuijp, 7. doelman Jan Sier, ‘Jan de Robbert’ en 8. de Joodse succestrainer Eddy Hamel. Gehurkt onderaan v.l.n.r.: 9. Wim Runderkamp, slager ‘Wim van ‘t Zwarte Pad’, 10. Thijs Bond, 11. Klaas Koning, ‘Not’, 12. Kees Jonk, ‘Kleine Kees’ en 13. Heintje Smit.
Op hevig aandringen van de geestelijkheid van de Sint Vincentiuskerk werd bij gelegenheid van de verhuizing naar het nieuwe veld in De Meer overgestapt naar de Katholieke Bond. Daarin moest toen in de laagste klasse worden begonnen. Omdat in krantenverslagen steeds werd geschreven over ‘Volendam’ is men die naam toen ook officieel gaan gebruiken. En enkele jaren later is men ook andere clubkleuren gaan dragen; het werden voortaan: een oranje shirt en een zwarte broek en dat is het nu nog steeds.
Het nieuwe veld in De Meer, achter de kerk, werd officieel geopend op 25 maart 1923, met een wedstrijd tegen een sterke, aansprekende tegenstander. Het luidde een periode in van grote successen. Onder de bezielende leiding van de joodse trainer Eddy Hamel behaalde de club al na 12 jaar, in 1935, het landskampioenschap van de Katholieke Bond ! Die prestatie werd nog een keer herhaald in 1938. De Tweede Wereldoorlog onderbrak deze geweldige succesreeks.
De selectie van de RKSV Volendam, die op 3 mei 1959 kampioen werd van de eerste divisie en daardoor voor de eerste keer promoveerde naar de ere divisie van het betaalde voetbal. Op de bovenste rij de voorhoede v.l.n.r.: 1. Harmen Veerman, ‘Harmen van de Poes’; 2. Jaap Smit, ‘Jaap Jut’; 3. Dick Tol, ‘de Knoest’; 4. Ben Steur en 5. Johan Pelk; in het midden de halfspelers en de verdedigers v.l.n.r.: 6. Gerrit Zwarthoed; 7. Jaap Kroon, ‘Jaap Snert’; 8. Klaas Karregat, ‘de Blubber’; 9. Dick Maurer en 10. Jan Schilder, ‘Jintje Koles’; onderaan de wisselspelers en de keeper: links 11. Thijs Bond, ‘Thijs de Kouwe’; in het midden 12. doelman Jaap Keizer, ‘Japie Ailtje’en rechts 13. Henk Jonk, ‘Henk Spijker’. Onderdeel van de festiviteiten was een foto in Volendammer dracht, zoals ze ooit waren begonnen bij het buurtvoetbal in De Meer in de beginjaren 1900.
Auteur: Jan Schilder
Publicatiedatum: 20/10/2020
Vul deze informatie aan of geef een reactie.