Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

St. Cyriacus- en Franciscuskerk (Koepelkerk) in Hoorn

Zeer bepalend voor het Hoornse stadsbeeld is de Sint-Cyriacus- en Franciscuskerk uit 1879-1882. Vanwege de imposante achthoekige koepel wordt deze rooms-katholieke kerk ook ’Koepelkerk‘ genoemd. Aan de voorzijde heeft het gebouw twee torens. De Koepelkerk is een baanbrekend ontwerp van de Hoornse architect A.C. Bleijs in een combinatie van barokke, renaissance, romaanse en zelfs oosterse vormen.

Driebeukige kruisbasiliek in Hoorn

In de negentiende eeuw waren er twee katholieke kerken in Hoorn: de Sint-Franciscuskerk, een voormalige schuilkerk aan het Achterom, en de Sint-Cyriacuskerk aan de Korte Achterstraat, oorspronkelijk de kapel van het Mariaklooster (nu een cultureel café).

Nadat de Sint-Cyriacuskerk in 1877 was uitgebrand, wilden de katholieken graag één grote kerk voor de gefuseerde parochies. Een kerk op de plaats van de oude schuilkerk, maar nu niet meer weggestopt, maar met de voorgevel aan het Grote Noord, de belangrijkste winkelstraat.

Ontwerp en kosten

Voor het ontwerp van de nieuwe kerk werd de Hoornse architect A.C. Bleijs (1842-1912) aangetrokken. Een logische keuze: hij was parochiaan en een zeer bekwaam architect die inmiddels meerdere kerken in Noord- en Zuid-Holland op zijn naam had staan.

Bleijs wenste zich in zijn ontwerpen niet te beperken tot één bouwstijl (zoals Pierre Cuypers met zijn neogotiek) en kwam met schetsen in uiteenlopende stijlen. Hieruit koos het kerkbestuur voor een driebeukige koepelkerk, een letterlijk opvallende keuze. Met haar imposante koepel zou de nieuwe kerk getuigen van het nieuwe zelfbewustzijn van het katholieke volksdeel na twee eeuwen te zijn achtergesteld door de hervormden.

De bouwkosten (ƒ 137.370 exclusief meerkosten en inrichting) werden voor een groot deel betaald door een adellijke non uit Den Haag, jonkvrouw Louise Melort, een kennis van de bouwpastoor. Problemen tijdens de bouw met de levering van materialen leidden tot een forse vertraging en een enorme financiële strop voor aannemer D. Tool. Op 30 oktober 1882, een jaar later dan gepland, werd de kerk geconsacreerd.

De kerk is een driebeukige kruisbasiliek, dat wil zeggen voorzien van een hoger middendeel dat van bovenaf gezien de vorm heeft van een kruis. De hoofdingang aan het Grote Noord wordt geflankeerd door twee elegante fronttorens met fraai siermetselwerk en Oosters aandoende bekroning in koepelvorm.

Voorgevel aan het Grote Noord.

Ramen en plattegrond

Rondom heeft de kerk grote ramen in renaissancevorm die zorgen voor een ruime lichtval. De achthoekige koepel was oorspronkelijk met leien gedekt en wordt bekroond door een lantaarn. Zowel op het koepeldak als het hoofddak staan barokke dakkapellen.

De plattegrond van de Koepelkerk is niet rechthoekig: zowel aan de kant van het Grote Noord als het Achterom loopt de rooilijn schuin. Door het ingenieus plaatsen van bouwvolumes als de sacristie en doopkapel heeft de architect het bouwterrein toch optimaal weten te benutten.

Inwendig heeft de Koepelkerk galerijen met bovenlichten, houten tongewelven met cassetten, gemetselde zijbeukgewelven, en marmeren kolommen en pilasters. Bijzonder zijn de binnenmuren van kunstzandsteen, een voor die tijd zeer modern bouwproduct. Het werd geleverd door de Nederlandsche Kunstzandsteenfabriek in Velsen waarvan aannemer Tool mede-eigenaar was. Ook in de buitengevels is kunstzandsteen toegepast.

Fronttoren met fraai siermetselwerk en koepelvormige bekroning in Oosterse trant.

Interieur van de Koepelkerk

Het interieur wordt onder meer verfraaid door gebrandschilderde ramen van F. Nicolas & Zonen in Roermond en muurschilderingen van Jan Dunselman. Uit de bouwtijd dateren onder andere de neorenaissance biechtstoelen, de kruiswegstaties en de mahoniehouten kerkbanken. De vijftiende-eeuwse houten piëta (Maria met de dode Christus) en de eiken preekstoel in Lodewijk XV-stijl (W.F. Krayenschot, 1756) zijn nog afkomstig uit de gesloopte schuilkerk. Op de bovenste galerij achterin de kerk staat een Maarschalkerweerdorgel uit 1883. De door architect Bleijs ontworpen orgelkas heeft op de fronttorens geïnspireerde zijtorens en daartussen de eerste open pijpopstelling in Nederland.

De imposante Koepelkerk maakte ook buiten Hoorn indruk en zou navolging krijgen in de Sint-Nicolaaskerk in Amsterdam (schuin tegenover het Centraal Station), een ontwerp van dezelfde architect.

Interieur van de Koepelkerk.

Publicatiedatum: 04/04/2012

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.