Muiden: van vestingwal tot plantsoen

Vanwege de strategische ligging aan het IJsselmeer en de monding van de Vecht is Muiden van oudsher van groot militair belang geweest als vooruitgeschoven post van Amsterdam. Graaf Floris de Vijfde laat al in 1285 het Muiderslot bouwen en in de 15e eeuw worden er vestingwerken aangelegd. In 1672, als de Republiek met Frankrijk in oorlog is, wordt het land rondom de vesting onder water gezet en wordt de Franse opmars gestuit: dit is het begin van de Oude Hollandse Waterlinie. In de eeuwen die volgen worden de vesting steeds verder versterkt. Vanaf 1816 vormt de Vesting Muiden het begin van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en vanaf 1892 maakt Muiden ook onderdeel uit van het Zuidoostfront van de Stelling van Amsterdam. In 1926 wordt de Vesting Muiden formeel opgeheven en behouden slechts de vestingwallen aan de oostkant van Muiden hun functie. Het resterende deel krijgt de naam Wal van Muiden en de westelijke kant van de Vesting ondergaat een grote verandering.

2 min

Historisch plantsoen

Het Ministerie van Oorlog heeft in 1923 toestemming gegeven voor de aanleg van een publiek plantsoen aan de westzijde van de vesting. Dit gedeelte van de vesting bestaat uit twee bastions (X en XI), een courtine en ravelijn. Bastions zijn hoekige aarden uitbouwen van een vesting en het gedeelte tussen twee bastions heet een courtine. Een ravelijn is een vooruitgeschoven, vaak driehoekig werk, hier gelegen in de vestinggracht, waarvandaan dekking wordt gegeven aan de naastgelegen vestingwallen (het ravelijn heet nu het Fermanplantsoen).

De wal wordt teruggebracht naar 1 tot 4 meter. Ook worden er wandelpaden aangelegd en bomen geplant. Het plantsoen volgt nog steeds de oude contouren van de vestingwal. De oorspronkelijke brug en de Weesperpoort, die zuidelijker lagen, zijn er niet meer. De wensen die de gemeente Muiden heeft worden niet allemaal uitgevoerd. De bouw van een school op bastion X (langs de Vecht) wordt niet toegestaan: de defensiebelangen staan dit niet toe.

Kaart afgraving wallen en aanleg wandelpaden op bastions X en XI, 1923.

Beren en monniken

De gemeente krijgt ook toestemming voor het maken van een brug van het ravelijn over de beer met monnik. Een beer is een gemetselde dam in een vestinggracht, bedoeld voor de regulering van de waterstand. Aan de bovenkant is een beer vaak aan beide kanten schuin afgewerkt: dit wordt een ezelsrug genoemd. Om het extra moeilijk te maken een beer te passeren worden op de beer één of meer opstaande hindernissen gemaakt. Dit worden monniken genoemd, omdat de hindernis aan de bovenkant rond wordt afgewerkt, zodat deze wat wegheeft van het hoofd van een kale monnik. Een hindernis wordt ook wel peperbus genoemd. Voor het maken van de brug worden de ezelsrug en de monnik verwijderd. Op de foto ziet u de beer met monnik en de molen De Spiering, waarvan een gedeelte is gereconstrueerd.

De beer, eind 19e eeuw. Beeld: Muiden in Oude Ansichten, collectie Paul Wink.

Restant beer Fermanplantsoen

In 2012 hebben de vestingwallen in Muiden een grote restauratiebeurt ondergaan. In het plantsoen zijn alle paden opnieuw verhard en opgeschoten bomen en uitgegroeide struiken weggehaald. Bij de ingang van de vesting is een brede entree met trap aangelegd. Via deze entree loop je over het restant van de beer de vesting in.

Resten stenen beer Fermanplantsoen.

Nog twee beren

In de Vesting Muiden zijn nog twee beren te vinden. Eén ligt bij het ravelijn met gebouw H (restaurant Fort H). De beer is daar nu een beetje verborgen, maar in 2013 wordt de dichtgegooide vestinggracht weer opengegraven en wordt de beer gerestaureerd. Bij het Muiderslot ligt een nationaal bekende beer. Deze beer dient nog steeds als sluis. De beer is hol en bevat schietgaten om vanuit te kunnen schieten.