Kenaupark: monument voor vrouwelijk symbool van verzet

De jaren 1940-1945 behoren zonder twijfel tot de donkerste uit de 200-jarige geschiedenis van het Koninkrijk der Nederlanden. Met de invoering van steeds meer vrijheid berovende maatregelen voor Joden, studenten, kunstenaars en de arbeitseinsatz, nam het verzet tegen de Duitse bezetters toe. In eerste instantie beperkte dit verzet zich tot kleinschalige sabotagepraktijken. Naarmate het aantal onderduikers steeg, nam ook de organisatiegraad van het verzet toe. Een klein groepje Nederlands vluchtte naar Engeland om zich daar aan te sluiten bij de Geallieerde Strijdkrachten en de regering in ballingschap. Een van de bekendste verzetshelden die in eigen land bleef, is Hannie Schaft, beter bekend als het ‘meisje met het rode haar’. In het Kenaupark is een monument aan Schaft gewijd. Op deze plek pleegde zij samen met Jan Bonekamp op 21 juni 1944 een aanslag op de Zaanse politieman Ragut. Dit moest zij uiteindelijk met de dood bekopen. Na de oorlog groeide zij uit tot ‘een symbool van verzet’, zoals Koningin Wilhelmina haar noemde.

3 min

Radio Oranje

Een dag voor de capitulatie vluchtte Koningin Wilhelmina met de voltallige koninklijke familie naar Engeland. Samen met de Nederlandse regering in ballingschap, vormde het staatshoofd het ‘Londense Kabinet’. De strijd tegen de Duitse bezetting was uiteraard het hoofddoel van het kabinet. Een belangrijk middel in deze strijd was de persoonlijke radiotoespraken van Koningin Wilhelmina uitgezonden door Radio Oranje. Dit radioprogramma, ‘de stem van strijdend Nederland’, werd elke avond om negen uur ‘s avonds uitgezonden door de BBC.

In totaal zou de vorstin 34 keer het Nederlandse volk toespreken via Radio Oranje. Met haar toespraken stak Wilhelmina veel inwoners van het bezette vaderland – die in het geheim naar de verboden radiozender luisterden, een hart onder de riem. Op onderstaande website staan alle toespraken van Koningin Wilhelmina die tijdens de Tweede Wereldoorlog door Radio Oranje zijn uitgezonden http://hmi.ewi.utwente.nl/choral/radiooranje.html

Wilhelmina bij Radio Oranje. Bron: Collectie Nationaal Archief, Den Haag, Bestanddeelnummer 012-0054

Engelandvaarders

Niet alleen de koningin en de ministers waren naar Londen uitgeweken. Ook vele landgenoten vluchtten naar Engeland om zich daar aan te sluiten bij de geallieerde legers om actief tegen de Duitse bezetter te strijden. Zo’n 1700 van deze ‘Engelandvaarders’ hebben tijdens de Tweede Wereldoorlog hun leven op het spel gezet voor de vrijheid. Koningin Wilhelmina bewonderde de Engelandvaarders om hun daadkracht. Zij ontving veel Engelandvaarders na aankomst zoveel mogelijk persoonlijk in haar huis in Maidenhead of in Londen, waar zij kantoor hield.

Behalve door hen op de thee te vragen, bracht de koningin haar waardering voor Engelandvaarders tot uitdrukking door hen bepaalde onderscheidingen toe te kennen: het Bronzen Kruis voor degenen die de Noordzee overstaken (tot eind 1941) en voor de overigen het Kruis van Verdienste. De bekendste Engelandvaarder is Erik Hazelhoff Roelfzema, beter bekend als de Soldaat van Oranje.

Meisje met het rode haar

Evengoed werd de strijd in bezet Nederland gevoerd. Hannie Schaft behoorde bij de groep moedige burgers, die protesteerden tegen de anti-Joodse maatregelen die de Duitsers hadden afgekondigd. Ze deed mee aan de Februaristaking en hielp haar Joodse vriendinnen aan valse persoonsbewijzen. Nadat Schaft in 1943 met haar studie rechten in Amsterdam was gestopt omdat zij de loyaliteitsverklaring weigerde te ondertekenen, kwam ze terecht bij het Haarlemse verzet. Ze verspreidde illegale kranten, bracht Joodse kinderen onder op onderduikadressen en ontfutselde verkleed als moffenmeid Duitse militairen geheime militaire inlichtingen. Ze werkte in het verzet veel samen met Jan Bonenkamp. Bij de Duitsers werd ze bekend als ‘het meisje met het rode haar’. Na de moordaanslag op politieman Ragut moest zij onderduiken, zelfs bij Hitler was zij inmiddels bekend.

Toch bleef zij door gaan met haar verzetsactiviteiten. Tijdens een routinecontrole, twee maanden voor de bevrijding, liep ze tegen de lamp. Ze werd betrapt op bezit van illegale kranten en een pistool. Onderweg naar de gevangenis in Haarlem werd ze door een van de bewakers herkend als ‘het meisje met het rode haar’.

Begrafenis van Hannie Schaft. Bron: Noord-Hollands Archief, Haarlem

Postuum eerbetoon

Op 17 april 1945, drie weken voor de bevrijding, werd Hannie Schaft in de duinen bij Overveen neergeschoten. In november 1945 werd Hannie Schaft herbegraven op de Erebegraafplaats in Bloemendaal. Bij de begrafenis waren koningin Wilhelmina, prinses Juliana en prins Bernhard aanwezig. Hier ligt ze begraven als enige vrouw temidden van 421 mannen. Postuum kreeg ze van Wilhelmina het Verzetskruis uitgereikt. Koningin Wilhelmina noemde Hannie Schaft het symbool van het nationale verzet tegen het fascisme. Ook de opperbevelhebber van de Geallieerden Strijdkrachten, de Amerikaanse generaal Eisenhower, eerde haar postuum met een bijzondere onderscheiding.

In blijvende herinnering aan de verzetsdaden van Hannie Schaft kreeg zij een monument in het Kenaupark, op de plek waar zij een moordaanslag had gepleegd. Het kunstwerk ‘Vrouw in het Verzet’ werd door vriendin en mede-verzetsstrijdster Truus Menger vervaardigd en in bijzijn van Prinses Juliana op 3 mei 1982 onthuld. Op de laatste zondag van november wordt ieder jaar stilgestaan bij Hannie Schaft en alle andere vrouwen uit het verzet.

Juliana onthult beeld Hannie Schaft. Bron: Noord-Hollands Archief.

Publicatiedatum: 25/10/2013

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.