4 min

Het ontstaan van kunstenaarskolonies

Het succes van Hotel Spaander kan niet los gezien worden van een grotere, internationale ontwikkeling in de kunstwereld. In de tweede helft van de negentiende eeuw ontdekte schilders opnieuw de natuur en het gewone leven als onderwerp van hun kunstwerken. De artiesten bezochten dorpjes op het platteland om de eenvoudige mensen zoals boeren, vissers en herders te kunnen schilderen in hun eigen omgeving en tijdens hun dagelijks werk. Zo ontstonden er kunstenaarsdorpen, eerst in Frankrijk rond de plaats Barbizon en later in Engeland in St. Ives en Newlyn. Ook in Nederland trokken schilders erop uit om met penseel en palet de natuur en het leven van boeren en vissers uit te beelden. Dorpen als Laren, Katwijk, Scheveningen, Bergen, en ook Volendam werden letterlijk overspoeld door horden kunstenaars die zich dikwijls permanent vestigden in deze plaatsjes.

Amerikanen ontdekken Holland

Rond deze tijd kwamen de Amerikanen naar Nederland, op zoek naar hun wortels uit het zeventiende-eeuwse Nederland. Schilders zochten naar de typische Hollandse landschappen en wolkenluchten die zij kenden uit het werk van de beroemde Hollandse meesters als Rembrandt, Vermeer en Ruysdael. Men ging naar Dordrecht en Amsterdam, naar Zaandam met zijn molens en naar Volendam. Het dorp verenigde alle kenmerken van een schilderachtige plek: de mannen, de vrouwen en vooral de kinderen in hun sierlijke klederdracht, de houten huisjes dicht tegen elkaar gebouwd, de haven met honderden roodgezeilde botters, de zee en het weidse polderlandschap. Volendam bleek een voltreffer te zijn voor de Amerikaanse schilders. De klederdracht van Volendam werd een begrip en werd vereenzelvigd met Holland, samen met de bloembollenvelden, de molens en Edammer kaas.

Tekening van Jack Walker Op humoristische wijze heeft de schilder de ontmoeting tussen de vele (buitenlandse) kunstenaars en de inwoners van Volendam verbeeld. Het engelse woord breeches verwijst hier naar de wijde broek.

Hotel als werkplaats en museum

Om echt een thuis voor kunstenaars te zijn, liet Spaander zelfs een aantal ateliers bouwen achter het hotel, zodat de schilders hier konden werken. Zij schilderden de Volendammers in hun dagelijks werk op hun botters en aan de haven, in hun huisjes en in de smalle straatjes. Leendert Spaander ontving van hen dikwijls als blijk van waardering een schilderij, een tekening of een ets. Deze werden allen in zijn hotel tentoongesteld en vormden samen weer een reclame voor andere artiesten, die dan ook wel genegen waren ook een schilderij af te staan.Deze verzameling kunstwerken is later uitgebreid door Alida Spaander een dochter die het bedrijf in 1919 van haar ouders overnam. Zij kocht tientallen schilderijen van haar zwagers Georg Hering en Wilm Wouters.

Beeldschone dochters

Maar de schilders kwamen niet alleen voor de goede voorzieningen naar het Volendamse hotel. Zij kwamen ook voor het vrouwelijk schoon dat in Hotel Spaander aanwezig was. Leendert en Aaltje hadden namelijk zeven beeldschone dochters. Door heel wat kunstenaars zijn deze lieftallige deernen aanbeden. Drie van hen zijn zelfs getrouwd met een kunstenaar. Te weten: Pauline met de Duitse kunstschilder Georg Hering, Trinette met de Franse artiest Augustin Hanicotte en Conny met de Nederlandse schilder Wilm Wouters. Op tientallen schilderijen en tekeningen staat een opdracht aan een van de dochters geschreven.

Beroemde gasten

Het waren dus de kunstenaars die Volendam als eersten hadden ontdekt en zij gaven hiermee de opmaat voor de gigantische stroom toeristen die later zijn weg vond naar het vissersdorp. Al deze kunstenaars bezochten of verbleven in het hotel van Leendert Spaander, ongetwijfeld aangemoedigd door een groot schilderij dat in het venster stond met daarop de tekst ‘Artist kom binne’. Ook enkele beroemdheden kwamen er, zoals Renoir, die zijn handtekening in 1898 zette in het gastenboek. Of  Paul Signac die niet alleen in 1894 het gastenboek van Spaander tekende, maar ook prachtige schilderijen van de Volendammer haven in Pointillistische stijl maakte. In het kielzog van deze schilders kwamen later de kopers van hun schilderijen naar Volendam. Zo kon men in hotel Spaander zakenmannen als D. Hearst en Carnegie verwelkomen. Maar ook beroemde filmsterren als Douglas Fairbanks en Elizabeth Taylor, zangers als Maurice Chevalier en Julio Eglesias, de sultan van Jokjakarta, ex-keizer Wilhelm uit Duitsland, de Nederlandse prins Hendrik en premier Balkenende, de ballerina Anna Pavlova, de Noorse componist Edward Grieg waanden zich voor even in de tijd dat de schilders de kamers bevolkten.

Artist in Residence programma

Na de Eerst Wereldoorlog werd Volendam niet zo vaak meer geschilderd. De tijd van het Impressionisme, dat de kunstenaars terug gingen naar de natuur, was voorbij. Na de dood van Alida in 1952 werd het hotel overgenomen door de Volendammer aannemer Hein Schilder. Hij en zijn opvolgers hebben de nu uit meer dan 1300 kunstwerken bestaande verzameling voortdurend uitgebreid. Deze is vandaag de nog steeds te zien in Hotel Spaander. De collectie wordt sinds 2006 ook uitgebreid met werk van hedendaagse kunstenaars. Jaarlijks nodigt het hotel een aantal kunstschilders uit die “en plein air” werken om hier gedurende een week te komen schilderen in het kader van ons ‘Artist in Residence ‘programma. Door ze hun logies te laten betalen met een schilderij of tekening, wordt een oude traditie in ere hersteld en wordt de schilderijen collectie uitgebreid met moderne werken.

Publicatiedatum: 25/03/2011