Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Hollandse huisjes in Arnhem

Waar vindt je de typische groene Zaanse huisjes, een West-Friese stolpboerderij en een 130 jaar oude scheepswerf uit Marken op één locatie? In het Nederlands Openluchtmuseum!

Voor inwoners van Noord-Holland is het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem zeker een bezoekje waard. In het 44 hectare grote park, dat in 2018 zijn honderdjarig jubileum vierde, tref je namelijk niet alleen collectiestukken uit de directe omgeving van het museum. Centraal gelegen in het museumpark ligt het ‘Dorp’: een verzameling historische huisjes, molens en andere gebouwen, grotendeels afkomstig uit plaatsen in Noord-Holland.

De huizen van het Dorp liggen, heel toepasselijk, gegroepeerd rondom het water. Bezoekers kunnen het Dorp via verschillende toegangswegen binnenlopen, bijvoorbeeld over een karakteristieke Hollandse ophaalbrug, die tot 1939 in Ouderkerk aan de Amstel stond. Of langs een typisch Texelse ‘schapenboet’, die meer dan honderd jaar lang tussen het dorpje De Waal en de Waddenzee stond. De stal met zijn hoge, rietgedekte dak wordt tegenwoordig nog steeds bewoond door Texelse schapen.

De ophaalbrug uit Ouderkerk aan de Amstel in het Openluchtmuseum. Foto via het Nederlands Openluchtmuseum.

Vissersleven op Marken

Via het laatstgenoemde pad kom je terecht op scheepswerf De Hoop uit Marken. De werf lag vroeger op een eiland in de haven van Marken, dat alleen bereikbaar was over een lange loopbrug. De Markers leefden vanaf de zeventiende eeuw van de visserij en walvisvangst. Hun schepen werden gebouwd in Monnickendam, maar op Marken vonden kleine schoonmaak- en herstelwerkzaamheden plaats.

Het ernaast gelegen vissershuisje, in dezelfde donkere kleuren geschilderd als de scheepswerf, stond ook op Marken. In dit ‘rookhuis’ (zo genoemd vanwege het open vuur in de woonruimte en gebrek aan schoorsteen) waan je je even in het verleden, in een tijd dat het IJsselmeer nog de Zuiderzee heette. De rook in huis was goed voor het conserveren van de visnetten, maar minder goed voor de gezondheid van de bewoners.

Een stukje Marken in Arnhem, met links het vissershuisje en rechts de scheepswerf. Foto door DDJJ, via Wikimedia Commons.

Wonen in de Zaanstreek

Na dit stukje Marken brengt een smalle brug over het water de bezoeker naar het hart van het Dorp: de Zaanse buurt. In dit cluster oer-Hollandse huisjes, veelal in de typische groene kleur geschilderd, liggen een luxe koopmanswoning en een piepklein arbeidershuisje aan dezelfde straat. De zeventiende-eeuwse koopmanswoning uit Koog aan de Zaan werd vanaf 1740 bewoond door de welgestelde familie Honig. De familie had destijds belangen in uiteenlopende ondernemingen, waaronder de walvisvaart en een bakkerij van scheepsbeschuit.

Dezelfde familie Honig verhuurde de nabijgelegen arbeiderswoning rond 1900 aan werknemers. Van de 5 gulden loon die de arbeiders per week ontvingen, droegen de bewoners weer 1,50 gulden per week aan Honig af voor de huur. De woonruimte bestond uit een piepklein woonkamertje met kast en bedstee en een portaaltje dat dienst deed als keuken. Een mini-zoldertje bood wat opslagruimte aan de bewoners van dit ‘paleisje’.

De Zaanse buurt van het Openluchtmuseum. Foto door Sarah Remmerts de Vries.

Van molen tot brood

Het Zaanse Dorp zou geen echt dorp zijn zonder winkels. Daarom wordt de bezoeker getrakteerd op een oud-Hollandse bakkerij, waar naar eigen zeggen ‘ouderwets lekkere broden en koeken’ gebakken worden in een houtgestookte bakkersoven. Maar ernaast zit ook een Chinees restaurant. Op het eerste gezicht een vreemde eend in de bijt, maar met een eigen geschiedenis. Met zijn aan de Hollandse smaak aangepaste gerechten is ‘de Chinees’ vanaf de jaren vijftig namelijk niet meer weg te denken uit Nederland.

Achter de winkels van het Dorp prijkt een bijzondere molen aan het water. Het is een zogenaamde standerdmolen, genoemd naar de standaard waaromheen het hele molenhuis kon draaien. De lichtgele molen stond meer dan drie eeuwen lang op de Molenberg in het Gooise Huizen en was één van de eerste gebouwen van het Openluchtmuseum. Er is zelfs recent bewijs gevonden dat de molen nog veel ouder is dan gedacht.

De Huizer molen in het Openluchtmuseum. Foto door Sarah Remmerts de Vries.

Wandelen door de geschiedenis

Rondom de dorpskern liggen nog een drietal historische gebouwen uit Noord-Holland die het noemen waard zijn: een achttiende-eeuwse stolpboerderij uit Zuid-Scharwoude, een zeventiende-eeuwse wasserij uit Overveen en een wat jongere tuinderswoning uit de Beemster. In dit laatste gebouw is een fotosalon gerealiseerd, waar bezoekers tegen betaling familieportretten in historische stijl kunnen laten maken.

Wil je meer te weten komen over deze gebouwen of de Hollandse huisjes uit dit verhaal eens in het echt bekijken? Plan dan een bezoekje aan het Nederlands Openluchtmuseum. Zo kun je aan de andere kant van Nederland tóch wat leren over de geschiedenis van je eigen provincie.

Kijk voor de huidige openingstijden, toegangsprijzen en activiteiten op de website van het Nederlands Openluchtmuseum.

Tekst: Sarah Remmerts de Vries

Publicatiedatum: 28/05/2019

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.