Hoe werd je vroeger wakker zonder wekker?

Heb jij ook zo'n hekel aan je wekker? Aan die dwingende stem die je met grof geweld uit je slaap haalt? Terwijl jij niets liever wilt dan je weer lekker omdraaien en verder dromen. Hoe ging dat vroeger eigenlijk? Hoe kwam je ergens op tijd toen er nog geen wekkers, horloges en laat staan smartphones bestonden?

2 min

Het schelden op klokken kent een lange traditie. Meer dan tweeduizend jaar geleden schreef de Romeinse schrijver Plautus:

“Laat de goden de man straffen die voor het eerst uren heeft uitgevonden, en vooral degene die voor het eerst een zonnewijzer hier heeft neergezet. Arme ik, hij heeft mijn dag in stukken gereten! Toen ik jong was, was Buik mijn enige zonnewijzer. En hij was de beste van allemaal.

Wakker worden. Beeld: Deviantart, Rick Hunter

Wakker worden!

Maar hoe zit het dan met opstaan? Tot de negentiende eeuw had men waarschijnlijk niet zo’n moeite met vroeg opstaan omdat iedereen ook veel vroeger naar bed ging. Mensen hadden geen lampen in huis, dus je ging naar bed als het donker werd. ’s Ochtends werd je vanzelf wakker van het licht, een kraaiende haan of de kerkklokken.

Vanaf de negentiende eeuw veranderde alles. Als gevolg van de industrialisatie gingen mensen werken in grote fabrieken. Hier moesten arbeiders heel vroeg beginnen en stipt op tijd komen. Anders was je meteen je baan kwijt. Hopen dat je op tijd wakker werd was niet langer een optie. Zekerheid werd gewenst en dus ontstond een nieuw beroep: porren.

In de Jordaan waren veel porders actief. Beeld: ‘Het nieuws van de dag’, 22-10-1940

Hier gaat men uit porre

Porders waren mensen die voor dag en dauw opstonden en volgens een vaste route mensen wakker maakten. Dat deden ze door met lange stokken tegen deuren en ramen te ‘porren’. Pas toen in het begin van de twintigste eeuw wekkers goedkoper en betrouwbaarder werden verdween dit beroep weer.

Het leven van de porder spreekt enorm tot de verbeelding, ook toen al. Lees en geniet van dit krantenbericht uit 1878:

“Over ’t algemeen werkt het vak van porder niet voordeelig op het karakter. Ge zoudt ’t den man niet aanzeggen als gij bij een zieken vriend hebt zitten waken en daardoor toevallig in de gelegenheid zijt hem op een zijner tochten te bespieden – gij zoudt ’t hem niet aanzeggen, dat er zoo veel bitterheid en wrevel in een menschen ziel kan wonen op het oogenblik waarop de geheele stad nog in rust is en de zon de kim kleurt met de vriendelijkste verwen. Maar toch is ’t zoo. ’t Is een uitzondering als de porder geen knorrepot is. Terwijl hij langs de straten slentert, laat hij den duivel spelen met zijn humeur.”

Porders stonden er om bekend dat ze hun vak extreem serieus namen. Een slaperig antwoord was niet genoeg, hij ging pas weg als de klant goed wakker was. Ook na de uitvinding van de wekker bleef de porder daarom lange tijd populair. Eigenlijk is het zonde dat het beroep verdwenen is. Wie zou er tegenwoordig niet gebaat zijn bij een volhardende porder zonder ‘snooze-knop’?