3 min

Elektriciteitscentrale ‘Kennemerland’.

Elektriciteitscentrale

Aan de Kanaalstraat werd in 1900 gestart met de bouw van elektriciteitscentrale ‘Kennemerland’, van de Eerste Nederlandse Elektriciteits Maatschappij (E.N.E.M.). Vanaf 1901 heeft deze centrale enkele jaren de gemeenten Velsen en Zandvoort van stroom voorzien. In 1904 werd de centrale vervolgens overgedragen aan de Kennemer Elektriciteits Maatschappij (K.E.M.), die een grotere en krachtigere elektriciteitscentrale liet bouwen naar ontwerp van de architect J.B. van Loghem (1881-1940). Deze had al meerdere bouwprojecten van de K.E.M. begeleid. Zo had Van Loghem bijvoorbeeld tachtig transformatorhuisjes in de provincie Noord-Holland gebouwd voor de Kennemer Elektriciteits Maarschappij.

Jongerencentrum

In 1917 werden de elektriciteitscentrale en daarmee ook de stroomvoorziening overgenomen door het Provinciaal Elektriciteits Bedrijf (P.E.N.) die in 1931 het gebouw verliet voor een nieuwe centrale in Velsen-Noord. De toen voormalige elektriciteitscentrale heeft in de jaren daarna verschillende andere functies gehad, waaronder die van conservenfabriek. Begin jaren zeventig werd het pand door jongeren gekraakt, omdat het al enige tijd leeg stond. De kraakbeweging begon in Nederland in die tijd aan een onstuitbare opmars. In navolging van landelijke ontwikkelingen in de strijd tegen de kraakbeweging, woningnood en jongerenproblematiek, werd het gebouw aan de Kanaalstraat een jongerencentrum. Het aanzien van de elektriciteitscentrale van Van Loghem, met invloeden uit de Berlagiaanse bouwstijl, veranderde door deze wijzigingen van functie. Zo is bijvoorbeeld de schoorsteen verdwenen. Het bovenste gedeelte van jongerencentrum ‘PEN’ werd als theater ingericht, waar de workshop ‘Witte Tejater’ een eigen plek kreeg.

Witte Tejater

Het eerste wat opvalt als je voor het theater staat, is dat het Witte Theater niet wit is. Het Witte Theater was begonnen als de workshop ‘Witte Tejater’ in de jaren zestig van de vorige eeuw. Hierbij stond de term ‘Wit’ of ‘Witte’ voor vernieuwend, anders en uitdagend. “Om de lege schouwburgavonden te vullen, diende mijn vader het Witte Tejater-plan in bij de gemeente. Op die avonden liet hij het brandscherm zakken en bouwde hij een tribune op het toneel. Zo kreeg IJmuiden het eerste vlakke vloertheater van Nederland”, zegt Marc van Warmerdam, artistiek leider van ‘Orkater’, in een interview met Stadsschouwburg Velsen. Het Witte Tejater begon in de Stadsschouwburg Velsen met zogenaamde ‘brandschermvoorstellingen’, waarbij zowel de acteur als het publiek zich op het podium bevonden. Men liet toen een brandscherm tussen het podium en de zaal van de schouwburg zakken om een intieme sfeer te creëren. De workshop verhuisde hierna naar jongerencentrum ‘PEN’. In 1977 werd de Stichting Witte Tejater opgericht in samenwerking met het Filmhuis en Jazzhuis Velsen en in de jaren tachtig maakte de ‘j’ plaats voor een ‘h’ en werd het Witte Theater verbouwd met geld dat de gemeente Velsen daarvoor beschikbaar had gesteld.

‘De Vloer Op’

Doordat de jaarlijkse subsidie is beëindigd, is het huidige theater afhankelijk van onder andere de kaartverkoop, verhuringen, sponsoren en andere subsidiënten. In januari 2015 organiseerde het Witte Theater eerst een viertal openingsweken voordat gestart werd met de reguliere programmering. Daarbij wordt er ook eens per kwartaal een interactieve voorstelling georganiseerd naar het televisieprogramma ‘De Vloer Op’.

Geschreven door Liza Koppenrade

update 2020, NH Nieuws: Er komt toch een hotel in het pand waar het Witte Theater in IJmuiden voorheen huisde. Ondernemer Joe Xie heeft definitief groen licht gekregen voor zijn plannen met de locatie. Eerder moest de oorspronkelijke ontwikkelaar Stolk en Morssinkoff haar hotelplannen wegens financiële tekortkomingen laten varen.

Bronnen

Stadsschouwburg Velsen. (2014), Marc van Warmerdam groeide op in de Stadsschouwburg. Interview met artistiek leider Orkater. Geraadpleegd op 28 januari 201.

Het Witte Theater. (z.d.) Geschiedenis. Geraadpleegd op 28 januari 2015.

Noord-Hollands Archief. (z.d.) Beschrijving bij Kanaalstraat 257. Geraadpleegd op 2 februari 2015.

Publicatiedatum: 03/02/2015