Er zijn ook bedrijven en inwoners te vinden die niets met de lokale seksindustrie te maken hebben. De kinderopvang achter de oude kerk is omringd door rood verlichtte ramen en een seks gerelateerd bedrijf is gevestigd in een pand met historisch reliëfbeeld van Maarten Harpertszoon Tromp boven de deur. Bovendien staat midden in de rosse buurt het oudste gebouw van de stad, de Oude Kerk. Toch hebben stad en de prostitutie iets gemeen. Al sinds oudsher staat Amsterdam bekend om de wijdverspreide prostitutie, een beroep minstens net zo oud als het historisch centrum van de stad.

Rood licht

De Wallen van Amsterdam staan tegenwoordig ook wel bekend als het ‘Red Light District’. Over de oorsprong van deze benaming zijn verschillende verhalen te vinden. Zo zouden de weduwen van zeevaarders van de VOC na een jaar rouw via een rode lantaarn op hun venster aan de omgeving tonen dat ze weer beschikbaar waren. Er is ook een verhaal te vinden over de vroege spoorarbeiders in de Verenigde Staten. Zij droegen ’s nachts, na de dienst, een rode lantaarn bij zich, zodat ze bij noodgevallen makkelijk te vinden zouden zijn. Veel van deze arbeiders die bij prostituees langs gingen, lieten deze rode lamp achter in de portiek of zette de lamp achter het raam. Er is ook een Bijbelse verklaring te vinden. In het boek Jozua staat het verhaal van Rachab, een prostituee in Jericho, die haar huis herkenbaar markeerde met een rood touw. Waar het rode licht exact vandaan komt, weten we niet. Volgens oud-prostituee, schrijfster en visagiste Metje Blaak is het gewoon presentatie. “Als je rood licht combineert met blacklight, krijgt de huid een gezonde, perzikachtige kleur”, zegt ze in een artikel over de rode lampen in het NRC, “De ogen lichten ook wat op, en alles ziet er wat beter uit.”

Tolerantie en repressie

Tot eind negentiende eeuw waren de Wallen een havengebied. Al in de middeleeuwen was er echter prostitutie in Amsterdam en andere Hollandse steden te vinden. Hoewel men vond dat er geen eer in te verkrijgen was, werd de aanwezigheid van de lichtzedelijke dames getolereerd. Het zou immers kunnen voorkomen dat de andere vrouwelijke bewoners verkracht of lastig gevallen zouden worden. De prostituees kregen wel te maken met regels. Zo mochten ze niet getrouwd zijn en ze kregen kledingvoorschriften om zich in uiterlijk te onderscheiden van ‘eerbare’ vrouwen. Deze relatief tolerante houding verdween gedurende de Opstand in de zestiende en zeventiende eeuw. Ondanks de repressie vanuit het calvinisme en de overheid, beleefde de prostitutie in de die tijd een bloeiende periode. Amsterdam was een welvarende handelsstad, waardoor er veel kooplieden, handelaren en zeevaarders in de stad te vinden waren. In dans- of speelhuizen besteedden de zeelui hun geld aan drank, sociaal vermaak en aan prostituees.

Franse tijd en zedelijkheidswet

In de loop van de achttiende eeuw werd de overheid weer wat soepeler. De focus lag op openbare orde en zedelijkheid, waarbij de prostitutie achter gesloten deuren met rust werd gelaten. In de Franse tijd (negentiende eeuw) werd de prostitutie,vergelijkbaar met de Middeleeuwen, gezien als een noodzakelijk kwaad. De prostitutie was legaal. In de Napoleontische tijd werd bepaald dat prostituees zich moesten registreren en zich twee keer per week op geslachtsziektes moesten laten controleren. Zo wilde Napoleon voorkomen dat zijn soldaten ziek zouden worden. In 1911 werd de zedelijkheidswet aangenomen. Dit ‘bordeelverbod’ stelde echter niet de prostituees zelf, maar voornamelijk het aanzetten tot ontucht vanuit derden strafbaar. Prostitutie liet zich niet meer uitbannen door wetgeving.

Asfaltnimfen en straatmadelieven

Van oudsher werd er ook in de Kalverstraat, na sluitingstijd, en verschillende parken getippeld. Winkeliers zochten de ‘asfaltnimfen’ en ‘straatmadelieven’ zo nu en dan ook tijdens de lunchpauze op. De prostituees die achter ramen, met gesloten gordijnen, al tikkend op de ramen hun klanten lokten, waren het bekendst in het stadsdeel bij de Oude Kerk. De prostitutie breidde zich gedurende de twintigste eeuw hier uit tot wat de rosse buurt op de Wallen nu is. De gordijnen mochten steeds verder open, in de jaren vijftig waren er al geklede prostituees achter de ruiten zichtbaar en in de jaren zestig en zeventig was het een gezellig uitgaansgebied zoals het ten tijde van de Opstand ook was.

Red light art

Gedurende de jaren zeventig neemt de criminaliteit toe en doet de onderwereld haar intrede in de rosse buurt. De overheid probeert sindsdien op vele manieren de branche te controleren, overlast te beperken, excessen te bestrijden en criminaliteit terug te dringen. Dit gebeurt onder andere door het verstrekken van minder vergunningen aan prostitutiebedrijven, maar ook op creatieve wijze wordt geprobeerd de criminaliteit te beperken. In 2009 werden bijvoorbeeld een aantal prostitutiepanden door verschillende wooncorporaties aangekocht om ze tijdelijk uit te laten maken van het project ‘Red Light Art’. Dit is een initiatief van onder andere wooncorporatie De Key, stichting Kunstenaars & Co en het Stedelijk Museum Bureau Amsterdam. Onder leiding van curator Angela Serino heeft ‘Red Light Art’ een groep internationale kunstenaars uitgenodigd om een jaar lang achter de ramen te werken tussen de Singel en de Herengracht.

Yab Yum

Een ander voorbeeld is het voormalige bordeel ‘Yab Yum’. De eeuwenoude seksindustrie is op allerlei niveaus in Amsterdam te vinden, van de dames achter glas tot aan de luxere bordelen en escortservices. In een statig zeventiende-eeuws pand aan de Singel werd in de jaren tachtig het Yab Yum opgericht. Het bordeel presenteerde zich als een exclusieve herenclub, maar werd na criminele activiteit in 2008 gesloten. Enkele jaren stond het pand leeg en in 2013 werd het pand opnieuw geopend als museum. Na de eeuwwisseling is prostitutie officieel gelegaliseerd. Tegenwoordig geldt er een gedoogbeleid met vergunningstelsel. Daarmee is prostitutie anno 2015 een geaccepteerd sociaal verschijnsel.

Geschreven door Liza Koppenrade

Bronnen

De Wallen winkel. (z.d.), Kort overzicht van de geschiedenis van de prostitutie in Amsterdam. Geraadpleegd op 18 februari 2015, van http://www.dewallenwinkel.nl/pdf/geschiedenis%20prostitutie.pdf

Van Blommestein, Michiel. (13 augustus 2007), Waarom is de rosse buurt verlicht met rode lampen? geraadpleegd op 18 februari 2015, van http://vorige.nrc.nl/krant/article1827479.ece

Publicatiedatum: 18/02/2015