Inspectie

Op dinsdag 15 oktober 1811 verliet Napoleon vroeg in de ochtend Amsterdam om een bezoek te brengen aan Den Helder. Hij werd onder andere vergezeld door generaal Dirk van Hogendorp en de Amsterdamse Garde d’Honneur. De keizer kwam ’s avonds om zes uur in Den Helder aan. Hij overnachtte in het Landhuis (waarschijnlijk het Landhuis van Antje Berger, een ontmoetingsplek waar besprekingen werden gehouden), waar hij diezelfde avond nog audiëntie verleende.

Opgetogen

De volgende ochtend, 16 oktober, bezocht hij vanaf 6 uur ’s ochtends de forten en batterijen, stapte in een aak, bezichtigde alle schepen van de vloot en voer naar Texel waar hij de nieuwe vestingwerken bekeek. ’s Avonds keerde hij terug naar Den Helder.

De dag erna bekeek de keizer nogmaals de forten en nieuw aangelegde werken en liet het zeegat peilen. Om 11 uur ontving hij de burgemeester, de gemeenteraad en de geestelijkheid, en ’s middags vertrok Zijne  Majesteit onder de toejuichingen van alle inwoners dezer gemeente, die zich op zijnen weg begeven hadden, terwijl de salvo’s uit het grof geschut zich lieten horen – aldus een krantenbericht uit die tijd.

De keizer was opgetogen over wat hij in Den Helder zag. ‘Hij verklaarde zelden een punt gezien te hebben waar, zoo goed als hier, een kleine macht de reede, de magazijnen en de haven, van de landzijde, tegen een geheel leger zou kunnen verdedigen.’

Forten

De forten waren de belangrijkste reden van het bezoek van Napoleon aan Den Helder. Hij was geïnteresseerd in de bouw van de verdedigingswerken en wenste persoonlijk de strategische betekenis van Den Helder te beoordelen.

Op 21 september 1810 was de Dienst der Fortificatiewerken overgegaan in het Corps Imperiale du Génie, dit legeronderdeel was verantwoordelijk voor het ontwerpen en de bouw van fortificaties. In 1810 was de batterij La Revolution op Kaap Hoofd het best bewapend. Verder was de verdediging van Den Helder aan landzijde sinds de landing van de Engelsen in 1799 wel iets verbeterd, maar nog niet genoeg. Al in 1803 maakte Jan Blanken Jsz. een plan ter versterking van Den Helder en in 1807 kwam generaal Kraijenhoff (1758-1840) ook met een vervolgplan. Van uitvoering was door geldgebrek niets terecht gekomen.

Stelling van Den Helder

Op 6 april 1811 keurde Napoleon de uitgewerkte plannen voor de bouw van fort Lasalle (later fort Erfprins genoemd) goed. Het benodigde bedrag was 500.000 Franse francs. In 1811-1813 werd dit grote, onregelmatige, aarden vijfhoekig gebastioneerde fort aangelegd. In 1812 en 1813 werd begonnen met de bouw van de andere forten: fort l’Ecluse (De Sluis, nu Dirksz Admiraal), Morland (nu Fort Kijkduin), en in het oosten Dugommier (later Fort Oost- en Westoever) en Fort Dufalga. Fort Dufalga werd door de Fransen nooit voltooid en door hen zelf vernietigd. Napoleon wilde dat de forten Morland, Lasalle en l’Ecluse in oktober 1812 zo ver gevorderd waren dat ze in verdedigbare staat waren. Hij wilde tijdens zijn mars naar Rusland geen Engelsen in zijn rug hebben.

De forten werden onderling verbonden door een verbindingswal met gracht: De Linie. Fort Morland (nu Fort Kijkduin) lag buiten de stelling en diende tot bestrijking van het vaarwater het Schulpengat en voor de verdediging van de ervoor liggende duinen, om de eerste klappen op te vangen. Samen met deze forten maakt Willemsoord deel uit van de zogenaamde Stelling Den Helder.

Napoleon bepaalde geschiedenis Den Helder

Napoleon heeft voor een groot deel de geschiedenis van Den Helder bepaald. Naast de forten is onder het gezag van Napoleon de haven van Het Nieuwe Diep weer geschikt gemaakt en is er onder andere een droogdok gegraven waarin schepen gerepareerd kunnen worden.

Stichting Stelling Den Helder

In 1989 is de Stichting Stelling Den Helder opgericht. De stichting heeft zich tot doel gesteld de vanuit historisch en bouwkundig oogpunt van belang zijnde vestingwerken in en rondom Den Helder te behouden, te restaureren en opnieuw functioneel te maken. De restauratie van fort Kijkduin is afgerond, inmiddels heeft de stichting ook het beheer van fort Dirks Admiraal en fort Westoever op zich genomen.

Tekst: Stefan Louwers (historicus)

Publicatiedatum: 26/09/2011