3 min

Gesneuveld bij het Beleg van Alkmaar

Toen de studenten aan de opgraving begonnen wisten ze dat ze op oude graven zouden stuiten. Op deze plek had namelijk van 1448 tot 1574 een minderbroedersklooster gestaan. Aan een klooster was vaak een begraafplaats verbonden. Bij de opgraving op de Paardenmarkt gingen de jonge archeologen er dan ook van uit enkel de skeletten van monniken te vinden. Snel nam het onderzoek echter een wending. Naast een kloosterbroeder werden namelijk ook een vrouw gevonden en jonge mannen met schedelfracturen. Het was duidelijk dat deze mensen, anders dan de verwachte monnik, door geweld om het leven waren gekomen.
Het bleek naast de kloosterbegraafplaats om twee massagraven te gaan. Het ene graf bevatte de resten van 22 jonge mannen en in het andere lagen een vrouw, drie oudere mannen, drie jongens van rond de 17 jaar oud en een kind. Ze waren omgekomen bij het Beleg van Alkmaar in de Tachtigjarige Oorlog.

18 september 1573: Spaanse troepen bestormen de stad. Schilderij van Herman ten Kate, vervaardigd in 1862.

De Hollandse Opstand

De Hollandse Opstand tegen de Spaanse landsheer Filips II bleek voor de Spanjaarden minder makkelijk te onderdrukken dan aanvankelijk gedacht. Om korte metten te maken met de oproerkraaiers besloot Filips II een van zijn beste mannen naar het Noorden te sturen. Dat was de Hertog van Alva, ook wel de IJzeren Hertog genoemd. Met harde hand zou hij proberen de orde te herstellen. Toen dit niet lukte en verschillende Hollandse steden toch de kant van de opstandelingen kozen werden deze steden door de Spanjaarden belegerd en aangevallen. De zoon van de IJzeren Hertog, Don Frederik van Toledo was de leider van deze strafexpeditie. Na de belegering van Zutphen, Naarden en Haarlem was Alkmaar het volgende doelwit. Daar de verdedigingswerken aan de noordkant van de stad het zwakst waren begon hier de aanval.

Strijd op de bolwerken

Op de bolwerken speelden zich hevige gevechten af. Zowel mannen als vrouwen spanden zich tot het uiterste in om de Spanjaarden buiten te houden. Gloeiend hete pek werd van de muren naar beneden geworpen terwijl de kogels de stedelingen vanaf de andere kant om de oren vlogen. Vrouwelijke burgers hielpen hun mannen in de strijd en werden geprezen om hun moed. Zoals Kenau van Haarlem kent ook Alkmaar een heldhaftige dame bij naam: Trijn Rembrandts. Of zij echt bestaan heeft wordt wel betwijfeld, maar dat er vrouwen hebben meegevochten is heel waarschijnlijk. Daarnaast werden de Alkmaarders geholpen door een groep geuzen die een jaar eerder bij de naderende dreiging de stad waren binnengelaten.

Het kleine massagraf.

Geuzen

Bij de opgraving zijn zo’n 30 skeletten gevonden. In totaal zijn er tijdens het Beleg van Alkmaar echter veel meer mensen gesneuveld. Deze zijn echter op andere plekken begraven. De stedelingen werden door familie en dierbaren ter aarde besteld, en de Spaanse slachtoffers werden buiten de stad gelegd. In het massagraf op de Paardenmarkt gaat het dus waarschijnlijk om vreemdelingen die kort voor het beleg de stad in zijn gekomen. Onderzoek toonde aan dat de mensen niet in de stad zijn opgegroeid. Daarnaast hadden de ruggen van de mannen heel wat te verduren gehad, wat doet vermoeden dat het soldaten waren die een zwaar harnas meedroegen. Vandaar dat het heel waarschijnlijk gaat om een groep geuzen en burgerslachtoffers.

Reconstructie Alkmaarse vrouw.

Brecht van Alcmaer

In het kleinere massagraf werden de resten van een onbekende vrouw gevonden. Deze vrouw heeft na 437 jaar weer een gezicht gekregen. Met behulp van moderne technologieën heeft het Archeologiecentrum Huis van Hilde een reconstructie gemaakt met de naam ‘Brecht van Alcmaer’. Dichter dan deze levensgrote figuur kunnen we niet komen bij de slachtoffers van het befaamde beleg waarna de victorie begon.

Publicatiedatum: 14/08/2014