Meer dan drie eeuwen op dezelfde plek

Zeker is dat vanaf het jaar 1696 een groot aantal apothekers onafgebroken op deze plek het beroep heeft uitgeoefend. Het is dan ook merkwaardig dat er in het verleden nooit iets over deze apotheek is gepubliceerd. Niet in de vakliteratuur en ook niet in één van de vele boeken over Amsterdams rijke historie.

Onopvallend pand

Wel lieten veel kunstenaars, fotografen en schrijvers zich inspireren door de omgeving van de Schreierstoren aan het begin van de Geldersekade, of door de Waag op de Nieuwmarkt. Het middelste gedeelte van de kade bij de Bantammerbrug was kennelijk minder interessant. Het huis op de hoek van de Geldersekade en de Stormsteeg moet wel heel onopvallend geweest zijn en het interieur ook al niets bijzonders.

De apotheek op de hoek Geldersekade-Stormsteeg.

De apotheek op de hoek Geldersekade-Stormsteeg.

Onopvallende apothekers

En de apothekers? Voor zover we konden nagaan hebben ook zij zich in niets onderscheiden. Zij deden geen opzienbarende uitvindingen en schreven geen verhandeling over het farmaceutisch bedrijf. Zij hadden zelfs geen rariteitenkabinet, zoals hun zeventiende-eeuwse buurtgenoten en collega’s Seba en Swammerdam, noch werden zij geportretteerd door Rembrandt, zoals apotheker en kunstverzamelaar Abraham Francen. Het moeten gewone apothekers geweest zijn, die goed op hun zaken pasten en niet gehinderd werden door wetenschappelijke ambities. Van oudsher waren er in de binnenstad veel kleine apotheekjes. Ze zijn in de loop der jaren bijna allemaal verdwenen. Je vraagt je dan ook af waarom deze apotheek dan wel meer dan drie eeuwen lang op dezelfde plek overeind is gebleven. Een afdoende antwoord is er niet.

Kleurig interieur uit omstreeks 1880

Wijnand Hendrik van der Meulen gaf in 1875 zijn naam aan de apotheek. Het interieur van de apotheek, daterend uit omstreeks 1880, is geschilderd in de oorspronkelijke kleuren Berlijns blauw, Bentheimer grijs en okergeel. Het zoeken in het Amsterdams Stadsarchief naar de apothekersfamilies die het huis de laatste drie eeuwen hebben bevolkt voert vanzelf naar vragen als: hoe oud is het huis en wie waren de eerste bewoners? Die vragen zijn weer onverbrekelijk verbonden met de oudste geschiedenis van de Geldersekade.

Een ‘Amsterdammer apotheek’ in de achttiende eeuw.

Een ‘Amsterdammer apotheek’ in de achttiende eeuw.

Stadsmuur

De Geldersekade is een van de oudste grachten van Amsterdam. De gracht met in het verlengde de Kloveniersburgwal werd gegraven omstreeks 1425 en vormde meer dan anderhalve eeuw de oostelijke grens van Amsterdam. Langs het water was eerst een aarden verdedigingswal, later een stenen muur met waltorens en poorten. De even zijde binnen de vestingmuur, die omstreeks 1500 voor het eerst werd bebouwd, ligt evenwijdig aan de Zeedijk en hoort bij het Wallengebied. De oneven zijde van de Geldersekade lag toen nog buiten de ommuurde stad en werd pas een eeuw later bebouwd, nadat de vestingmuur was afgebroken en de scheepsbouwwijk de Lastage binnen de stadsgrens was komen te liggen.
De oneven zijde behoort nu deels bij de Lastage en deels bij de Nieuwmarktbuurt. Aan het begin en aan het eind van de Geldersekade staan de enige twee wereldlijke gebouwen uit de middeleeuwen die Amsterdam rijk is: de Schreierstoren bij de Prins Hendrikkade en de Waag op de Nieuwmarkt. Van de 110 panden op de Geldersekade die er nu staan, zijn er maar liefst 67 rijksmonument.

Gezicht op de Geldersekade vanaf het IJ.

Rechts de Schreierstoren.

Gezicht op de Geldersekade vanaf het IJ.

Havenbuurt

Het is altijd heel bedrijvig geweest op de Geldersekade, zoals dat bij een havenbuurt past. De ligging aan het open IJ maakte Amsterdam tot een waterstad bij uitstek. Bijna al het vervoer van goederen gebeurde over het water van de grachten, waarlangs pak- en koopmanshuizen elkaar afwisselden. Vissers, zeilmakers, zeelui, reders, scheepstimmerlieden, wijnkopers, bierbrouwers, glashandelaren, winkeliers, kramers en hoeren, hebben eeuwenlang het karakter van dit oude stadsdeel bepaald.

Neergang

De Geldersekade verloor in de Tweede Wereldoorlog het grootste deel van haar joodse bewoners. Hun huizen werden leeggehaald en in de hongerwinter verder gesloopt. Zo lag de buurt er na de oorlog troosteloos bij. Een krottenbuurt met een hoge leegstand. Begin jaren zeventig volgde nog een verdere afbraak door de bouwwerkzaamheden voor de metro. Een groot deel van de oorspronkelijke bewoners, velen in deze buurt geboren, moest tegen wil en dank verhuizen naar de buitenwijken van Amsterdam. In diezelfde tijd namen dealers en drugsverslaafden bezit van de buurt. Gelukkig is de drugsoverlast sindsdien teruggedrongen en gaat het hier nu weer beter.Auteur: Els van Wageningen.

Locatie: Apotheek W.H. v.d. Meulen, Geldersekade 84A.

Bronnen

Kijk voor een uitgebreide geschiedenis van Apotheek W.H. v.d. Meulen op de website van Els van Wageningen: winkelstories.com

Over de geschiedenis van de Geldersekade:
Els van Wageningen, Geldersekade tussen Waag en Schreierstoren. Uitg. Stadsherstel Amsterdam, 2002.

Publicatiedatum: 16/06/2011