3 min

Voor Zaandam was met recht sprake van een bliksembezoek. Napoleon was met zijn gemalin Marie Louise op 9 oktober aangekomen in Amsterdam. In Zaandam ontving men op 10 oktober de mededeling dat de keizer van plan was de stad de volgende dag te bezoeken. Omdat het bericht pas laat in de avond op de 10e binnenkwam, was er sprake van de nodige paniek bij de Zaandamse bestuurders. Nog diezelfde avond werden stadsomroepers op pad te gestuurd om het volk mee te delen dat de keizer in aantocht was. Eigenaren van woningen die langs de keizerlijke route stonden werd met klem verzocht hun huizen te versieren.

Erebogen

Op de heuglijke dag zelf, de 11e oktober, werd er stevig aangepakt. Er werd aan de Voorzaan zelfs een speciale steiger gebouwd, versierd met erebogen. Om drie uur ’s middags was het grote moment daar. De keizer meerde af en werd ontvangen door de burgemeester (‘maire’) H.C. Göbel van West-Zaandam, de maire van Oost-Zaandam en de commissaris van politie. De keizer beende vervolgens naar het Czaar Peterhuisje, keek er rond, keerde weer terug naar de haven, stapte aan boord en voer weer richting Amsterdam. De Zaandamse notabelen stonden perplex. Het bezoek had slechts een half uurtje geduurd.

Bloemenmeisjes

De teleurstelling gold vooral het vele werk dat voor niets bleek te zijn geweest. Zo waren in de gehele Zaanstreek maar liefst acht fraaie erebogen in grote haast opgericht en waren zowel particuliere als openbare gebouwen, molens en fabrieken versierd. Bovendien waren twee herenhuizen in gereedheid gebracht om de keizer tijdens zijn bezoek te ontvangen. Tal van bloemenmeisjes stonden in hun mooiste jurk klaar om het pad van de keizer met bloemen te bestrooien. Twee meisjes stonden gereed om de keizer te verwelkomen met een versje. Dat lukte uiteindelijk slechts één meisje.

Geschenk van de keizer

Het enige tastbare aandenken aan het bezoek van de Franse keizer is het gouden met parels versierde horloge dat Aaltje, het dochtertje van Aris van Broek Adriaansz., van Napoleon ontving, als dank voor haar welkomstgedichtje. Zij ontving het horloge niet rechtstreeks uit handen van de keizer. Het horloge werd haar later toegezonden door de hertogin de Montebello.

Horloge van Napoleon.

Beeld: Jolanda Hoogendoorn.

Horloge van Napoleon.

Juweeltje

Het horloge is een juweeltje. Het bestaat uit een gouden kast, afgewerkt met parels en groen email. De voorzijde bestaat uit een parelkrans met lauwerkrans en de letter N van goud op een groen email fond. De achterzijde heeft een parelrand op groen email met gouden sterretjes. De bijbehorende horlogeketting is vervaardigd van geregen gouden kraaltjes, afgewisseld met kornalijnen kraaltjes. Het geheel was verpakt in een kartonnen etui met verguld Napoleontisch wapen.

Het horloge werd in 1874 tentoongesteld op een twee maanden durende expositie van ‘Zaanlandsche oudheden en merkwaardigheden’ in het gemeentehuis van Zaandam. De expositie telde in totaal ruim 1700 door particulieren ingezonden voorwerpen.

Gepensioneerd kolonel

Inzender van het horloge was destijds P.F. Dekker te Zaandam. In 1941 schonk een familielid het horloge aan de Zaanlandse Oudheidkamer te Zaandijk. Deze Dekker was een gepensioneerd kolonel van de genie, woonachtig in Den Haag. In een begeleidende brief schreef hij dat het horloge was geschonken aan zijn overgrootmoeder Aaltje van Broek, later gehuwd met P. Kluyver.

De horlogeketting ontbrak echter. Maar ook die kwam terecht. In mei 1953 schonk mejuffrouw M.J. Dekker, verblijvend in rusthuis Schaerweyde te Zeist, de ketting eveneens aan de Zaanlandse Oudheidkamer. En daar bevindt het zich nog steeds, zij het dat de Oudheidkamer aan de Lagedijk in 1999 een herbestemming kreeg als Honig Breethuis. Hierbij werd de woning ingericht zoals zij in de eerste helft van de 19e eeuw bewoond werd door de Zaanse fabrikant Jacob Breet (1778-1847) en zijn gezin. Die nieuwe opzet biedt een fraai beeld hoe het er bij een gegoede Zaanse familie in de Biedermeiertijd aan toeging.

Het was vroeger heel aangenaam toeven in het chique pand met zijn deftige interieur, de fraaie meubels, de pronkkamer met de rococo-schouw en kamerbrede behangselschilderingen met idyllische landschappen. Het koopmanshuis ademt voornaamheid, vanaf zijn geheel authentieke 18e-eeuwse woonkeuken met Zaanse smuiger met landschaptegels tot aan de prachtige Zaankamer met vorstelijk uitzicht op de Zaan. Die Zaankamer voegde Jacob Breet, de vierde eigenaar, in 1829 als zogenoemd ‘goedjaarsend’ toe aan zijn ouderlijk huis waar hij in 1778 was geboren.

Auteur: Peter Roggeveen

Publicatiedatum: 28/12/2010