Edo van Tetterode

Het door Edo van Tetterode vervaardigde beeld wordt door een ‘toevallige’ passant gevonden en gemeld bij de Kustwacht. Er ontstaat een heuse mediastorm: het nieuws haalt alle voorpagina’s en bereikt zelfs het buitenland. Een zogenaamde Paaseiland-deskundige (een vermomde Edo van Tetterode) komt over uit Scandinavië om het beeld, de ‘Loeres’, te bestuderen. Deze hele grap is samen met de NCRV in scène gezet: de Van Tetterode onthult pas dagen later de grap tijdens de live-uitzending van Brandpunt. Het is het begin van een rijke 1-april traditie met grappen op nationaal niveau.

Nationaal 1-april Genootschap

Beeldhouwer en toneelspeler Van Tetterode richt na deze succesvolle grap het Nationaal 1-april Genootschap op. Dit Genootschap reikt vanaf 1963 tijdens de ‘Prix de Joke’ jaarlijks de bronzen Loeres uit aan de beste grap van het jaar. Dit om de humor van het land te bevorderen. Zelfs in Zandvoort is een keer een Loeres uitgereikt. Groenteman Van Den Berg had namelijk een sinaasappelboom waaraan je de sinaasappelen kon horen groeien. Ook Prins Bernhard grapte wat af; op safari had hij zogenaamd een zebra gezien met horizontale strepen. Hij ontving een speciale versie van de Loeres.

1-april traditie

1 april is de datum waarop mensen elkaar zoveel mogelijk voor de gek proberen te houden. Deze traditie bestaat niet alleen in Nederland, maar ook in andere Westerse landen en het Middellandse Zeegebied. In België noemen ze 1 april ook wel verzenderke(n)sdag: de dag waarop mensen elkaar voor niets ergens naartoe proberen te ‘zenden’. Een klassiek voorbeeld daarvan vond plaats in 1973. Toen meldde de krant De Gazet van Antwerpen dat de plaatselijke dierentuin wegens ruimtegebrek haar dieren gratis zou weggeven. Ruim tweehonderd bezoekers kwamen voor een gratis huisdier. De BBC haalde in 1976 een nóg betere grap uit. Een kosmosdeskundige vertelde in een radio-interview dat de planeten Jupiter en Pluto op één lijn zouden staan, waardoor de zwaartekracht weg zou vallen. Wie omhoog zou springen, zou iets geweldigs ervaren. Honderden mensen belden naar de BBC om over hun aparte ervaringen te vertellen.

Oorsprong

De oorsprong van de 1-aprilgrap is voer voor discussie. Eén theorie zegt dat het ontstaan is in Frankrijk met het feest van de zotten (la fête des dous), een middeleeuws festival. Dat feest, dat ook de oorsprong is van carnaval, werd rond 1 januari gevierd met het kiezen van een ‘valse’ paus of bisschop. Daarmee werd de geestelijkheid op de hak genomen.  Een andere theorie zegt dat het ontstaan is met de invoering van de gregoriaanse kalender in 1582. Daarmee viel de jaarwisseling niet meer tussen 25 maart en 1 april, maar op 1 januari. Mensen die hier nog niet aan waren gewend (of die dit niet wilden accepteren) werden op 1 april uitgenodigd voor niet bestaande feestjes of kregen lollige cadeautjes. Deze theorie is wat onwaarschijnlijker omdat de 1-aprilgrap al in vroegere documenten voorkomt.

Den Briel

In Nederland denken we vaak dat de grappenmakerij is begonnen met de watergeuzen die op 1 april 1572 de plaats Den Briel (of Brielle) innamen. Hiermee werd het de eerste vrije stad in de Nederlanden. Het betekende een omslag in de Opstand tegen de Spanjaarden onder de Hertog van Alva. Nog steeds leer je op school: ‘op 1 april verloor Alva zijn bril.’ In Den Briel wordt sinds 1966 jaarlijks op 1 april de bevrijding van de stad gevierd en als historisch kostuumstuk nagespeeld. Dit wordt daar georganiseerd door de 1 April vereniging. De nacht van 31 maart op 1 april staat in Den Briel bekend als de Kalknacht. ’s Ochtends vroeg gaan Briellenaren met een emmer kalk en kwast de straat op, om op ramen van huizen en winkels grappige zinnen te kalken. De mensen kunnen tijdens de Kalknacht dingen kwijt die ze normaal niet kunnen uiten en nemen elkaar daarbij op de hak.

De bedenker van één van de meest geslaagde 1-aprilgrappen ooit overlijdt op 22 februari 1996. In Zandvoort stoppen na de dood van Edo van Tetterode de activiteiten van het Nationaal 1-april Genootschap. Het genootschap wordt al snel opgeheven. De website van Oud Zandvoort meldt dat het erg jammer is dat het genootschap niet meer bestaat, omdat het voor leven in de brouwerij zorgde.

Tekst: Tom van der Aart

Omslagfoto: Het inmiddels verdwenen Loeresbeeld kijkt uit op de bevroren zee van 1963. Beeld: Oud Zandvoort

Bronnen:

• Oud Zandvoort
• Zandvoort Vroeger
• 1 April vereniging

Publicatiedatum: 27/03/2018