Schoolmeester Claes Tilly

Haarlemmerolie is een middel dat in 1696 is samengesteld door de schoolmeester Claes Tilly. Tegenwoordig wordt het verkocht als capsules, in een flesje en als zalf. Het recept is onbekend want tot op de dag van vandaag geheim; het is drie eeuwen van vader op zoon overgegaan. Het middel wordt ook wel medicamentum gratia probatum genoemd. De olie werd door zeevaarders en zendelingen meegenomen op hun reizen. Men vindt de lege flesjes dan ook over de hele wereld en Haarlemmerolie werd zo alom bekend.

En geen wonder want: “het geneest de benaauwde Band, die men heeft op of om de maag, verstuiking in de Handen en Voeten, pijn in de Lenden, geronne Bloed en blaauwe Plekken, en alle die door zwaar Graveel Waterlek gaan, allerlei Koorts, velerlei Maag-, Long- en Lever Quaal; benauwde Borst en Hoest; inwendige Quetzing en Verzwering; Opsteiging der Moer, en de Mizerien, die daardoor ontstaan, en bevorderd de Stonden, pijnlijk Wateren en Stoelgang; verbeterd alle Radicale Vochten, en geeft het Aanzicht een gezonde Couleur, drijft Scheurbuik en Waterzucht uit; Engelsche Ziekte, Rijfkoek en Wormen. Al dit bovenstaande wordt genezen met 15 Droppelen om den anderen dag ingenomen, en Kinderen zoo veel Droppelen als zij jaren oud zijn.”

Strijd tegen namaak

Haarlemmerolie was en is een lucratieve handel. Nadeel hiervan is dat het ook werd nagemaakt. De familie Tilly zette daarom twee wapens in.

Op het etiket stond: ‘En op dat niemand bedrogen wordt teekent hij zijn brief aldus’. Gevolgd door een regel met vreemde tekens. In 2003 werden de tekens ontcijferd door de Archeologische Werkgroep Haarlem. Er stond heel simpel ‘Inv. Meester C.T.’ oftewel, ‘Uitgevonden door meester Claes Tilly’. Op de nepflesjes stond echter alleen de eerste regel. De ondertekening in het geheimschrift werd niet overgenomen.

Rudy van Dobben, de elfde opvolger van Claes Tilly, heeft verklaard dat zijn grootvader ooit een vals recept heeft laten uitlekken met lijnolie als een van de ingrediënten. De echte Haarlemmerolie bevat echter geen lijnolie, aldus Van Dobben, want dat levert een stroperig product op in tegenstelling tot de originele olie.

Een wondermiddel?

Haarlemmerolie heeft een dusdanige bekendheid dat het goedje zelfs spreekwoordelijk geworden is.
‘Het is net Haarlemmerolie’: gezegd van een wondermiddel waardoor alles beter gaat.
‘Hij is als Haarlemmerolie’: gezegd van iemand die alles kan en overal een oplossing voor weet.

In de Winkler Prins Encyclopedie wordt Haarlemmerolie een kwakzalversmiddel genoemd, het zou schadelijk zijn voor de gezondheid. In het woordenboek van de Encarta Winkler Prins Naslagbibliotheek van 2006 staat neutraal vermeld dat het een ouderwets huismiddeltje tegen kwaaltjes is. Hoe dan ook, Haarlemmerolie bestaat al meer dan 300 jaar en lijkt dus zijn nut te hebben bewezen. Aanwijzing daarvoor zijn de vele lege flesjes die overal gevonden worden.

Verhaal geschreven door M.C. van Roon

http://www.awn-beverwijk-heemskerk.nl

Publicatiedatum: 13/10/2014