Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Anthony Fokker draaide rondjes om de Bavo

Op 31 augustus 1911 maakte Anthony Fokker met zijn zelfgebouwde vliegtuigje De Spin een spectaculaire vlucht boven zijn woonplaats Haarlem.

Speciale Koninginnedagattractie

Op de zonnige laatste augustusdag van 1911 vierde Nederland de 31ste verjaardag van vorstin Wilhelmina. Het Haarlemse Koninginnedagpubliek kon zijn hart ophalen aan het gewone kermisvermaak als de stoomcarrousel en de tooverbrug, een uitvoering van Cabaret Artistiek, wedrennen en openluchtconcerten. Maar die middag tuurden de Haarlemmers als één man naar de hemel en hielden hun adem in. Anthony Fokker, de 21-jarige zoon van een van de leden van het Oranje Comité, zou als speciale attractie zijn zelfgebouwde vliegmachine demonstreren.

De Spin in de Haarlemse Sint-Bavo.

‘Artist impression’ van de tentoonstelling in de Bavokerk in 2011 ter gelegenheid van het Fokker Spin Centennial Festival. Beeld: www.fokkerspincentennial.nl

Heerser over alles wat ik zag

De jonge Fokker steeg op vanaf een weiland aan de Kleverlaan. “Een smalle strook weiland dicht bij de stad was het. Op een meter of tien van de sloot voelde ik dat de vleugels gingen dragen”, zo herinnerde hij zich het begin van zijn vlucht. Even later verscheen zijn vliegtuigje onder gejuich boven de Grote Markt. Daar draaide  hij vol bravoure een paar rondjes om de toren van de Bavo. Na zijn behouden landing werd hij als een held ingehaald en kreeg hij als bijzondere dank een rijwiel. Wegens het enorme succes herhaalde hij zijn stunt op 1 en 2 september. Over de sensatie tijdens die eerste vlucht zei hij later: “Ik voelde me heerser over alles wat ik zag.”

Anthony H. G. Fokker (1890-1939) in zijn zelfgebouwde Spin boven de Grote of St.-Bavokerk in Haarlem.

Anthony H. G. Fokker (1890-1939) in zijn zelfgebouwde Spin boven de Grote of St.-Bavokerk in Haarlem. Volgens het opschrift is de foto gemaakt op 1 september 1911. De foto is gemaakt door een onbekende fotograaf. Beeld: Noord-Hollands Archief Haarlem

Luchtvaartpioniers

Fokkers vlucht boven Haarlem was de tweede gemotoriseerde vlucht boven Nederland en de eerste met een toestel dat op eigen kracht kon opstijgen. De primeur was ruim twee jaar eerder voor het Brabantse Leur. Duizenden nieuwsgierigen zagen daar op 27 juni 1909 een korte vliegdemonstratie van de Franse graaf Charles de Lambert, met een toestel dat was gebouwd door de Amerikaanse gebroeders Wright. De start verliep met behulp van een valtoren waaraan een gewicht van750 kilo was verbonden. Het vliegtuigje stond op een rail en werd bij het neerkomen van het gewicht min of meer afgeschoten. Het evenement was een initiatief van de lokale fabrikant S. Heerma van Voss ter viering van het veertigjarig bestaan van zijn suikerfabriek. Een paar maanden later was graaf De Lambert de eerste die een rondje vloog om de Parijse Eiffeltoren.

Fokker en zijn Spin.

Fokker en zijn Spin. Foto gemaakt door een onbekende fotograaf. Beeld: Noord-Hollands Archief Haarlem

Vliegende Hollander

Anthony Fokker verwerkte in zijn Spin – zo genoemd vanwege het grote aantal stalen spandraden waarmee de vleugels aan de romp waren bevestigd – verschillende originele constructie-ideeën. Het toestel waarmee hij over Haarlem vloog was zijn derde (de Spin 1 en 2 sneuvelden tijdens proefvluchten). Fokker bouwde zijn machines in Duitsland, waar hij zijn vliegopleiding had gekregen en een eigen werkplaats had. Bij gebrek aan belangstelling in Nederland vestigde hij zich in 1912 als vliegtuigbouwer in Berlijn. De ontwikkelingen in de luchtvaart gingen in die jaren razendsnel. Tijdens de Eerste Wereldoorlog ontwierp Fokker in opdracht van de Duitse regering verschillende typen jachtvliegtuigen. Hij bezorgde de Duitse luchtmacht daarmee de absolute superioriteit in het luchtruim. In 1919 keerde hij naar Nederland terug, waar hij op 21 juli zijn beroemde N.V. Nederlandse Vliegtuigenfabriek Fokker oprichtte.

Zie over Fokker als luchtvaartpionier ook de aflevering van Andere Tijden (VPRO, 2007) met door Anthony Fokker zelf gefilmde filmbeelden: http://www.geschiedenis24.nl/andere-tijden/afleveringen/2006-2007/Fokker.html

Bronnen

A.H.G. Fokker en Bruce Gould, De Vliegende Hollander (Amsterdam 1931).
Thijs Postma, Fokker. Bouwer aan de wereldluchtvaart (Amsterdam 1979).
Marc Dierikx, Dwarswind. Een biografie van Anthony Fokker (Den Haag 1997).

Publicatiedatum: 19/07/2011

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.