Van Koningsbijbel tot pop-up boek

In de depots van het Noord-Hollands Archief zijn prachtige bibliotheekcollecties te vinden. Er worden eeuwenoude boeken bewaard, zoals de Koningsbijbel, die in opdracht van Filips II van Spanje werd gemaakt, de Haarlemse Bijbel uit de 15e eeuw, maar ook oude kinderboeken, kunstenaarsboeken en ingenieuze pop-upboeken. Het begin van deze indrukwekkende verzameling boeken ligt in 1596, toen er in Haarlem een stadsbibliotheek werd gesticht, waardoor inwoners van de stad toegang tot de boeken kregen. Ter ere van dit 425-jarige jubileum laat het Noord-Hollands Archief een selectie uit deze prachtige collecties in de Janskerk zien. De tentoonstelling is vanaf 11 september te zien.

2 min

Een open boek

Om boeken beschikbaar te kunnen stellen aan de inwoners van Haarlem werd in 1596 een Stadsbibliotheek gesticht. De meeste boeken in de eerste verzameling kwamen oorspronkelijk uit de kloosterbibliotheken. De collectie van de bibliotheek groeide snel, mede doordat de Haarlemse drukkersfamilie Enschedé de legende in stand hield dat in Haarlem de boekdrukkunst werd uitgevonden. Veel bijzondere werken werden in Haarlem uitgegeven. Deze bibliotheekcollecties zijn nu onder de naam Oude Boekerij & Bijzondere Collecties bij het Noord-Hollands Archief ondergebracht om deze onder de best mogelijke omstandigheden voor toekomstige generaties te bewaren.

Achtdelige Polyglotbijbel (meertalig), ook wel ‘Koningsbijbel’ genoemd vanwege de opdrachtgever: koning Filips II van Spanje. Harlemias (1648) van Theodorus Schrevelius. Beeld: Noord-Hollands Archief

Van monnikenwerk tot boekkunstwerken

Door de conservator van deze collecties, Hannah Goedbloed, is een tentoonstelling samengesteld met meesterwerken uit verschillende perioden. Zoals de Koningsbijbel, die tussen 1568 – 1572 door Christoffel Plantijn in opdracht van Koning Filips II van Spanje in Antwerpen werd vervaardigd. Een van de hoogtepunten is ook de Haarlemse Bijbel uit de vijftiende eeuw die in bezit was van de Haarlemse Commanderij van Sint-Jan. Ook zijn de verschillende facetten van vervaardiging van boeken terug te zien in de tentoonstelling. Dit gaat van monnikenwerk uit de middeleeuwen tot aan ingenieuze boekkunstwerken uit de twintigste eeuw. Maar ook een van de eerste beweegbare kinderboeken is te zien, evenals recentere uitgaven waarin bijvoorbeeld de uitvinding van de boekdrukkunst door Johannes Gutenberg wordt uitgelegd.

6 empty bookcases (1996) Kunstenaarsboek van Sjoerd Hofstra en Karen O’Hearn. Beeld: Noord-Hollands Archief

Levensgrote leporello voor de jongste bezoekers

Onderdeel van de tentoonstelling is een stukje van de magische wereld van animator en set designer Vera van Wolferen. In een levensgrote leporello voor kinderen, waarin een geheim is verstopt, zijn elementen terug te vinden uit de boeken in de tentoonstelling.

Pop-upboek van Anouck Boisrobert en Louis Regaud. Beeld: Noord-Hollands Archief

Openingstijden en activiteiten

De tentoonstelling ‘Een open boek’ over 425 jaar bibliotheekcollecties in Haarlem is van 11 september t/m 7 november 2021 te zien in de Janskerk in Haarlem (Jansstraat 40) van maandag t/m vrijdag van 9.00-17.00 uur en elke derde zaterdag van de maand. Reserveren kan via www.noord-hollandsarchief.nl.

Bovendien is het Noord-Hollands Archief tijdens de Open Monumentendagen op 11 en 12 september en tijdens te Kunstlijn op 6 en 7 november van 12.00-16.00 uur geopend. Tijdens de Kunstlijn biedt het NHA een extra programma aan voor kinderen. Je kunt je eigen drukwerk op een échte negentiende-eeuwse drukpers van de Haarlemse drukkerij Joh. Enschedé maken of je eigen mini pop-up boekje in het archiefcafé.