3 min

Tijdens een bijeenkomst in het provinciehuis op 15 januari werden 50 Noord-Hollandse oorlogsfoto’s gepresenteerd. De foto’s waren in de weken ervoor ingestuurd door diverse musea, archieven en particulieren uit de hele provincie. In vijf sessies kon het publiek kennismaken met de indringende foto’s en de vaak persoonlijke verhalen erachter. Elke sessie had een ander thema, dat tevens diende ter indeling van de foto’s: militaire strijd en bevrijding, vervolging en uitsluiting, Duitse aanwezigheid, verzet en repressie, dagelijks leven. Na de presentatie kon gestemd worden op de meest aansprekende oorlogsfoto’s. Het resultaat is een selectie van 25 foto’s, die tezamen een goed beeld geven van Noord-Holland tijdens de Tweede Wereldoorlog.

De bijeenkomst op 15 januari in het provinciehuis. Foto: Sarah Remmerts de Vries.

Een pril bewind

Tot de geselecteerde beelden behoort onder meer een sinistere foto uit de meidagen van 1940, afkomstig uit de collectie van het Noord-Hollands Archief. De Duitse inval was succesvol, op de Grote Markt van Haarlem poseren nazitroepen voor het stadhuis. Het zijn SS’ers, gezeten in open wagens en op motoren met zijspan. Hun uniformen en wapens vertellen veel over de uitrusting van het Duitse leger. Achter hen, op het bordes van het stadhuis, zijn burgers toegestroomd om de nieuwe bezetter met eigen ogen te zien. Uit hun nieuwsgierige en argwanende blikken wordt duidelijk dat niemand nog goed weet wat hen staat te wachten. Ongeveer zeventig gebouwen in Haarlem worden door de Duitsers ingenomen, ”Ortskommandant” Freude neemt zijn intrek in restaurant Brinkmann.

Aankomst van de Duitse troepen op de Grote Markt te Haarlem, 1940. Collectie Kennemerland, Noord-Hollands Archief.

Weg van huis en haard

We spoelen even door, naar 21 september 1944. De oorlog is al vier jaar in volle gang. Met de Hongerwinter in aantocht worden voedsel en brandstof steeds schaarser. Haarlem-Noord wordt geëvacueerd voor de creatie van ‘ruim schootsveld’. Bewoners van Haarlem-Noord, Velsen en Zandvoort hebben hun belangrijkste bezittingen op karren en in wagens geladen. Hele gezinnen lopen met hun huisraad over de Rijksstraatweg. Eén vader heeft zichzelf als een paard met touwen voor een kar gespannen. Ruim 3.500 woningen worden gesloopt of ontruimd. Waar gaan ze allemaal naartoe? Sommigen zijn op weg naar familie of kennissen. Wie nergens heen kan, krijgt op het Haarlemse stadhuis een evacuatieadres toegewezen. Het is een vluchtige momentopname van een dramatische aftocht, deze foto van het Noord-Hollands Archief.

Evacuatie van Haarlem-Noord in september 1944. Collectie Kennemerland, Noord-Hollands Archief.

Feest in de Peperstraat

Dan een foto van een heel ander kaliber, een vrolijke noot in de serie donkere bezettingsfoto’s. De Vereniging Historisch Purmerend heeft een kleurenweergave van een feestelijke Peperstraat in het oude centrum van Purmerend ingestuurd – de enige kleurenfoto in de selectie. Het is 5 mei 1945, een dag voor de aankomst van de Canadese troepen. Holland is bevrijd en overal hangen de rood-wit-blauwe vlaggen uit. Voorbijgangers dragen oranje accenten in hun kleding. Op de voorgrond staan Jan de Wolf (links) en Theo Kocken (rechts) als jonge jongens. De uitgelaten stemming van de bevrijding is op deze foto duidelijk te voelen.

Vlaggen in de Purmerendse Peperstraat, 5 mei 1945. Foto door Dirk Bakker. Collectie Vereniging Historisch Purmerend.

De Tweede Wereldoorlog in 100 foto’s

De drie genoemde foto’s geven natuurlijk geen totaalbeeld van vijf lange oorlogsjaren. De gehele selectie van de 25 oorlogsfoto’s uit onze provincie is hier te bekijken. Deze foto’s gaan door naar de landelijke jury, die uiteindelijk 100 foto’s uit alle provincies kiest voor de nationale canon van de Tweede Wereldoorlog. Van de gekozen foto’s wordt de landelijke tentoonstelling ‘De Tweede Wereldoorlog in 100 foto’s’ samengesteld, die in het voorjaar zal reizen door Nederland. Houd de website in100fotos.nl in de gaten om op de hoogte te blijven van het laatste nieuws rondom de selectie en de tentoonstelling.

Tekst: Sarah Remmerts de Vries

Publicatiedatum: 24/01/2020