3 min

Nu staat er nog maar één (koren-)molen in de Beemster, maar in de 17e eeuw stonden er 43 molens om het meer droog te malen. In de tentoonstelling over de Beemstermolens worden deze molens weer in het voetlicht gezet. De archeologische vondsten die er zijn gedaan in de Beemster vormen het uitgangspunt van het verhaal over de Beemstermolens, aangevuld met prenten, tekeningen en afbeeldingen uit de Provinciale Atlas Noord-Holland. De tentoonstelling is interessant voor jong en oud. Kinderen worden door de molenaarsdochter door de tentoonstelling geleid, die hen meer verteld over het leven van de molenaarsfamilie. Ter gelegenheid van de tentoonstelling zijn ook een publieksbrochure en een rapportage in de Huis van Hilde-reeks over het archeologisch onderzoek naar de Beemster molen verschenen.

De beroemde molenmaker Leeghwater

De Beemster was er niet geweest zonder de molenmaker Jan Adriaanszoon, die het plan voor het leegpompen van het gebied ontwierp. Hij overtuigde Amsterdamse kooplieden van zijn idee, die hem hielpen het project te financieren. Misschien ken je hem onder zijn bijnaam Leeghwater, die hij verdiende nadat de Beemster in 1612 succesvol was drooggelegd. Het meer van 7200 hectare, het grootste project tot dan toe, was in 5 jaar tijd droog. Het was voor het eerst in de wereld dat deze techniek op zo een grote schaal werd toegepast. In de tentoonstelling kan de bezoeker meer leren over de kracht en de techniek van het scheprad en later de vijzel, die ongelooflijk grote hoeveelheden water konden verplaatsen.

In de tentoonstelling kunnen bezoekers een rad met een vijzel vergelijken. Foto: redactie Oneindig Noord-Holland.

Een ideaal landschap

Het drooggelegde land werd ingericht volgens het toenmalige schoonheidsideaal. De symmetrische stratenplannen van steden uit de Renaissance en de Klassieke Oudheid dienden als voorbeeld. Het gebied werd opgedeeld in zes vierkanten, die vervolgens weer werd opgedeeld in kavels van 180 bij 900 meter. De kooplieden uit Amsterdam wilden maar wat graag een buitenplaats aanleggen in dit volmaakte landschap. De percelen werden naar rato verloot onder degenen die het aandurfden aan deze gewaagde onderneming bij te dragen. In de tentoonstelling hangt een prent van buitenplaats Vredenburg, een prent die door een van de oprichters van het Historisch Genootschap de Beemster op de boekenmarkt bij de Amsterdamse Oudemannenhuispoort op de kop is getikt.

Vogelvluchtperspectief van van de hofstede Vredenburg, met tuinen en gracht, ca. 1640. Collectie Noord-Hollands Archief.

Het leven van de molenaar

Het Historisch Genootschap Beemster heeft in grote mate bijgedragen aan het archeologische onderzoek dat is uitgevoerd in de Beemster. Dankzij de gevonden voorwerpen is men beter te weten gekomen hoe het was om als molenaar in de Beemster te wonen. RAAP Archeologie was verantwoordelijk voor de opgraving van het erf van de Draaiorder molen. Tijdens de opgraving zijn er voorwerpen gevonden, die ons veel vertellen over het dagelijks leven van de molenaarsfamilie. Zoals een kloot, die werd gebruikt voor het klootschieten, en een opvallend groot aantal lepels, die waarschijnlijk tijdens het afwassen in het water terecht zijn gekomen. Zelfs politieke voorkeuren van de molenaarsfamilies zijn door de opgravingen aan het licht gekomen. In de tentoonstelling wordt een bord tentoongesteld met de beeltenis van Willem V. Een duidelijk statement in een roerige tijd tussen patriotten en prinsgezinden.

Bord met Willem V erop afgebeeld. Foto: redactie Oneindig Noord-Holland.

De molenaars hebben inmiddels de Beemster verlaten. De opkomst van het stoomgemaal bracht een einde aan de rol van de van wind afhankelijke molens. Toch beseffen we ons nog steeds maar al te goed de grote rol die molens gespeeld hebben in de totstandkoming van dit bijzondere gebied. Een gebied dat 400 jaar na dato nog steeds bezoekers van over de hele wereld trekt.

Praktisch

De tentoonstelling ‘Beemstermolen. Toptechniek van wereldformaat’ is nog tot en met 13 april 2020 te zien in Huis van Hilde, het archeologiecentrum van de provincie Noord-Holland in Castricum. Huis van Hilde is van dinsdag tot en met vrijdag geopend van 09.00 tot 17.00 uur en op zaterdag en zondag van 11.00 tot 17.00 uur. Kijk voor meer informatie op huisvanhilde.nl en zie voor meer informatie de publieksbrochure (te koop in de winkel) of download de archeologische rapportage.

Publicatiedatum: 24/01/2020