4 min

In 1970 kochten kunstenaar Clemens Merkelbach van Enkhuizen, zijn levenspartner Gerard Spruyt en zijn schoonmoeder het verwaarloosde pand Keizersgracht 374. Zij hebben vele jaren besteed aan het smaakvol en liefdevol opknappen van hun huis. In 2016 heeft Merkelbach van Enkhuizen zijn huis aan Stadsherstel geschonken, onder de voorwaarde dat hij er kon blijven wonen en dat het na zijn overlijden bestemd zou worden voor kunstenaars. In 2017 heeft funderingsherstel aan het pand plaatsgevonden. Dat noodzakelijke funderingsherstel was ook een van de redenen voor de eigenaar om contact met erfgoedorganisatie Stadsherstel te zoeken. Stadsherstel heeft sinds de oprichting in 1956 al 750 monumenten en beeldbepalende panden gered zowel in als binnen 45 kilometer rondom Amsterdam. Nu hij is overleden zal het pand gerestaureerd worden t.b.v. woningen en ateliers voor kunstenaars.

Tijdens restauratie van de Keizersgracht 374. Foto: Xander Richters. Beeld via Stadsherstel Amsterdam.

Activiteiten in januari 2024

In 2024 zijn er diverse activiteiten gepland rond het rijksmonument en zijn voormalige eigenaar. Doel is te laten zien dat er veel mogelijkheden zijn om een pand na te laten aan Stadsherstel, maar ook om aandacht te vragen voor het monument Keizersgracht 374 en het werk van de kunstenaar Merkelbach van Enkhuizen.

• In januari is er een verkooptentoonstelling van kunstwerken gemaakt door Clemens Merkelbach van Enkhuizen. Hij heeft onder meer het funderingsherstel van het pand vastgelegd in tekeningen. Deze kunstwerken worden tentoongesteld in de Amstelkerk (Amstelveld 10, Amsterdam). De gratis tentoonstelling is van 9 januari t/m 2 februari 2024 te zien.
• Op woensdag 17 januari van 15 tot 16.30 uur is er een open dag in het pand Keizersgracht 374, zodat het monument bekeken kan worden vóór restauratie. Iedereen is welkom. Na het herstel zal er weer een open dag komen voor toekomstige huurders en andere geïnteresseerden.
• Verder is er op dinsdagavond 23 januari 2024 in de Amstelkerk een bijeenkomst over zijn werk, zijn huis (Merkelbach van Enkhuizen heeft zelf veel monumentale onderdelen toegevoegd) en over het geven aan Stadsherstel, zoals het geven van panden. Geïnteresseerden in het schenken aan Stadsherstel kunnen dan alle informatie krijgen van notariskantoor Meijer. Een en ander wordt omlijst door muziek van Ella van Poucke.

Atelier van Merkelbach. Beeld via Stadsherstel Amsterdam.

Rijksmonument

Het 5,71 meter brede huis was omstreeks 1710 in opdracht van Aroldus van Graven gebouwd als woonhuis met halsgevel, vleugelstukken, een getoogd fronton en met een stoep met onder ingang. In 1803 werd het pand in opdracht van A. van Balkenschoten met een verdieping verhoogd en kreeg het een rechte lijst met triglyfen. Triglyfen zijn uitspringende houten versierelementen die op regelmatige afstand van elkaar zijn geplaatst, bij dit pand voorzien van twee verticale gleuven. De vakken tussen de triglyfen heten methopen. De fraaie empire deur is van rond 1800. Omstreeks 1850 werd de bel-etagegang van een nieuw stucplafond voorzien.

Het tuinhuis is op verzoek van de heer Merkelbach van Enkhuizen in 2005 ook rijksmonument geworden. Het dateert uit het einde van de achttiende eeuw en is gesitueerd tegen de achtergrens, over de gehele breedte van het perceel. Het is opgetrokken in baksteen en heeft twee bouwlagen onder een plat dak. De houten paneeldeur van de begane grond scharniert in het midden en dateert uit de twintigste eeuw.

In de periode 1970-1986 werden het woonhuis en tuinhuis gefaseerd opgeknapt, waarbij een groot deel van het interieur werd aangevuld met historische interieuronderdelen van elders en eigen reconstructies (naar voorbeeld van het houten plafond in Lodewijk-XVI-stijl in het tuinhuis en het trappaalrozet in het hoofdhuis). De voorgevel, de bel-etagegang en het trappenhuis zijn van hoge cultuurhistorische waarde.

Merkelbach op de tijdelijke toegang naar de tuin tijdens het funderingsherstel. Foto: Chris Smeenk. Beeld via Stadsherstel Amsterdam.

Verkooptentoonstelling

Clemens Merkelbach van Enkhuizen laat een groot en gevarieerd oeuvre na dat op allerlei plekken te zien is. Tekeningen van karakteristieke Amsterdamse stadsgezichten zijn opgenomen in de collectie van het Stadsarchief, er ging werk naar verschillende musea en portretten vonden hun weg naar zowel familie en vrienden als bekende Nederlanders.

Het was de wens van de heer Merkelbach van Enkhuizen dat met het werk dat in zijn atelier hing een verkoopexpositie georganiseerd zou worden. Peter van Dael, een goede vriend van de heer Merkelbach van Enkhuizen, heeft de prachtige expositie samengesteld. De opbrengst komt ten goede aan Museum Ons’ Lieve Heer op Solder, het museum dat de heer Merkelbach van Enkhuizen zeer na aan het hart lag.

Meer over de geschiedenis van het pand is te lezen op de website van Stadsherstel Amsterdam.

Bron: Stadsherstel Amsterdam

Publicatiedatum: 26/12/2023