Stuk van de maand: Nieuwe Niedorp koopt een kerkklok

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een contract tussen Nieuwe Niedorp en de beroemde klokkengieter François Hemony. Op 30 augustus 1653 sloten de bestuurders en kerkmeesters van Nieuwe Niedorp een overeenkomst met François Hemony, de bekendste klokkengieter van die tijd. Hemony zou een nieuwe klok gaan leveren voor de kerktoren aan de Dorpsstraat. Daarmee wilden de kerkmeesters ook de mensen die buiten het dorp woonden tevreden stellen. Blijkbaar konden die de oude kerkklok niet goed horen.

3 min

Volmaakt van toon

François Hemony was toen gevestigd in Zutphen, maar hij was naar Nieuwe Niedorp gekomen en had daar de oude kerkklok geïnspecteerd. Het brons was nog goed, concludeerde hij, en hij zou het kunnen omsmelten en gebruiken voor de nieuwe klok. Hemony had vervolgens een document opgesteld met de voorwaarden waarop hij een nieuwe klok zou kunnen gieten. Dat stuk is bij de overeenkomst bewaard gebleven. In hun contract namen de Niedorpers de voorwaarden van Hemony over.

Hemony zou volgens de overeenkomst een nieuwe klok gieten met een gewicht van zo’n 3400 Amsterdamse pond, ongeveer 1680 kilo. Hij zou daarvoor het materiaal van de oude klok aanvullen met nieuw brons – ‘klockspijs’ – van de beste kwaliteit. De klok moest zo zuiver en volmaakt van toon en resonantie zijn ‘als men int gansche landt eene soude connen vinden’: hij mocht naar het oordeel van meesters en musici niet onderdoen voor welke andere klok in het land dan ook.

De dorpsstraat van Nieuwe Niedorp met de kerktoren aan het eind van de achttiende eeuw, getekend door Hendrik Tavenier. Noord-Hollands Archief.

Op proef

Nieuwe Niedorp zou de klok een jaar lang gratis op proef krijgen. Als er iets aan zou mankeren – aan de klank, of als er bijvoorbeeld een barst in kwam – dan zou Hemony hem op eigen kosten weer komen ophalen en een nieuwe klok leveren. De Niedorpse bestuurders zouden Hemony pas betalen als ze na dat proefjaar tevreden waren met de klok. Voor iedere pond van de klok kreeg Hemony dan vier stuivers, in totaal 680 gulden, te vergelijken met zo’n zevenduizend euro nu. Daarnaast betaalde Nieuwe Niedorp het extra brons voor de klok. Het contract is getekend door François Hemony en door de Niedorpse secretaris Reyer van der Bijll.

De eerste pagina van het contract tussen Nieuwe Niedorp en François Hemony, 30 augustus 1653. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

De handtekening van François Hemony onder het contract. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

Gevorderd door de Duitsers

François Hemony beloofde het werk zo snel mogelijk uit te voeren. Hij leverde een bronzen klok met een middellijn van 1,38 meter. Op de klok bracht hij een inscriptie aan met de namen van bestuurders en kerkmeesters van Nieuwe Niedorp. Er staat ook op te lezen dat François Hemony de klok nog in datzelfde jaar 1653 samen met zijn jongere broer Pierre in Zutphen gemaakt heeft.

De oude kerktoren van Nieuwe Niedorp. Foto: J. van Zanten. Beeld via: Regionaal Archief Alkmaar.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de klok van Nieuwe Niedorp, net als veel andere kerkklokken, gevorderd door de Duitse bezetter, die het metaal wilde gebruiken om oorlogsmateriaal van te maken. De klok is na de oorlog teruggevonden en hangt sindsdien weer op zijn plek in de wat scheve kerktoren van Nieuwe Niedorp.

Bekijk de overeenkomst met François Hemony in het oude archief van de gemeente Oude en Nieuwe Niedorp.