3 min

Honderd jaar geleden lag er een heus vliegveld in Amsterdam Noord. Het vliegveld was het resultaat van de opkomst van burgerluchtvaart na de Eerste Wereldoorlog. Nederland wilde kunnen wedijveren met de rest van Europa, dus werd driftig gezocht naar geschikte grond. Uit de zoektocht kwam Amsterdam Noord naar voren als meest geschikte locatie, omdat daar watervliegtuigen konden landen.

Eerst werd een luchtvaarttentoonstelling georganiseerd. Het tentoonstellingsterrein strekte zich uit tussen het Hoofdkanaal-West (tegenwoordig Johan van Hasseltkanaal) en de Papaverweg, en globaal vanaf het tegenwoordige Mosveld, tot aan de huidige Ridderspoorweg. Maar het luchtruim waarin gevlogen werd, liep helemaal door naar de IJtunnel. De Eerste Luchtverkeer Tentoonstelling Amsterdam (ELTA) in 1919 werd een groot succes. Exposanten showden de nieuwste vliegtuigmodellen en het publiek genoot van de extravagante luchtdemonstraties.

De ELTA in augustus 1919 te Disteldorp. Foto: Aviodrome.

Fokker vestigt zich in Noord

Toen de ELTA afgelopen was, kocht Fokker – destijds de grootste vliegtuigbouwer ter wereld – het terrein met de tentoonstellingshallen. Samen met de Amsterdamse fabrikant Trompenburg vestigde hij er de N.V. Nederlandse Vliegtuigfabriek. De fabriek aan de Papaverweg beschikte niet over een eigen start- en landingsbaan, wat het transporteren van vliegtuigen bemoeilijkte. De onderdelen werden op dekschuiten naar Schiphol vervoerd en daar in elkaar gezet. In 1951 besloot de fabriek in zijn geheel naar Schiphol te verhuizen.

Naast de fabriek van Fokker is er ook een vliegkamp van de Koninklijke Marine op het Zeeburgereiland in het IJ geweest. Dit vliegveld in Noord staat bekend als Schellingwoude. Eind jaren dertig kreeg Tuindorp Oostzaan er bovendien een zweefvliegveld bij, van de Amsterdamse Club voor Zweefvliegen. Dit vliegveld, met twee grasbanen van zo’n 600 meter lang, kreeg tijdens de mobilisatie de naam Buiksloot. Het werd als hulpvliegveld ingezet voor de Militaire Luchtvaart.

De ELTA, augustus 1919. Foto: Museum Amsterdam Noord.

100 jaar luchtverkeer

De aanleiding voor de expositie Noord Vliegt vormt de ELTA van 1919. Tegenwoordig wonen de bewoners van de Buiksloterham en de Bloemenbuurt op het voormalige tentoonstellingsterrein en het vliegveld van de ELTA. Er is bijna niets bewaard gebleven van dit verleden. In 1919 was de bouw van Noord net gestart. Buurten als Disteldorp en de eerste woonblokken van de Van der Pekbuurt bieden ons nu houvast om aan de hand van de 100 jaar oude beelden, zich een voorstelling te maken waar alles was. Verzamelaars van historische voorwerpen Henk Wilkens en Wim Beerman tonen hun zeldzame ELTA-spullen uit 1919. Maar er is nog veel meer te zien: vliegtuigmodellen van de Fokkers die in Noord gemaakt zijn en natuurlijk unieke foto’s en filmbeelden van Noord.

De tentoonstelling Noord Vliegt is nog tot en met 5 april 2020 te zien in Museum Amsterdam Noord. Het museum is gevestigd in een voormalig badhuis in Vogeldorp aan de Zamenhofstraat 28A te Amsterdam. Het badhuis in Amsterdamse School-stijl is begin twintigste eeuw gebouwd als onderdeel van het nooddorp Vogeldorp, en is op zichzelf al een bezoekje waard. Kijk voor meer informatie over openingstijden en toegangsprijzen op de website van het museum.

Bronnen: Museum Amsterdam Noord en Stadsherstel Amsterdam

Publicatiedatum: 05/03/2020