2 min

Zeevaarder Frederick Pietersz. de Houtman (1571-1627) werd geboren in Gouda. Maar als hij niet op zee zat, woonde hij in Alkmaar. Daar was hij schepen en lid van de schutterij, een voornaam figuur binnen de stedelijke gemeenschap. Bekendheid verwierf hij echter met zijn ontdekkingsreizen. Zo nam hij in 1595, samen met zijn broer Cornelis, deel aan de eerste expeditie naar Indië.

Drie jaar later vertrokken de broers opnieuw naar de Oost. Cornelis zou de tocht niet overleven, Frederick werd gevangen genomen door de sultan van Atjeh. Tijdens zijn gevangenschap, die twee jaar duurde, leerde hij Maleis. Dat stelde hem in staat om na zijn terugkeer in Alkmaar een Maleis ‘Spraeck ende woord-boeck’ uit te geven.

Frederick de Houtman, ca. 1617. Collectie Rijksmuseum Amsterdam.

Prestigieuze ontdekkingen

Fredericks expedities waren niet onopgemerkt gebleven. Hij kwam in dienst van de VOC en voer nogmaals naar de Oost, waar hij in 1605 als gouverneur van Ambon werd aangesteld. Hij bleef enkele jaren op zijn post, voordat hij in 1612 weer terugkeerde naar zijn thuisstad Alkmaar. Daar kocht hij samen met zijn partner Vroutgen, de dochter van een rijke Alkmaarse houthandelaar, een groot herenhuis aan de Koorstraat. Ook mocht hij toetreden tot de plaatselijke vroedschap.

Werkelijke faam verwierf De Houtman met zijn volgende expeditie. Als commandeur over maar liefst elf schepen voer hij in 1618 weer richting het verre oosten. Onderweg raakten de schepen hun koers kwijt en dreven af naar de westkust van Australië. Een onontdekt gebied, waar Frederick direct kaarten van liet tekenen. Een eilandengroep voor de kust draagt nog steeds zijn naam: de Houtman Abrolhos.

Gezicht op Ambon, ca. 1617. Rechtsonder is Houtman afgebeeld als gouverneur van het eiland. Collectie Rijksmuseum Amsterdam.

Zwarte bladzijde

In 2019 is het precies 400 jaar geleden dat Frederick de Houtman zijn grote ontdekking deed. Dat wordt gevierd met een tentoonstelling over de Alkmaarse zeevaarder in het Stedelijk Museum Alkmaar. De tentoonstelling De Houtman, best fout man? vertelt over zijn expedities naar Indië en Australië, maar laat ook de zwarte bladzijden niet onbesproken. Zo was De Houtman betrokken bij de verovering van de Banda-eilanden, waar Jan Pietersz. Coen in 1621 een slachting onder de bevolking aanrichtte. Hierdoor is De Houtmans reputatie tegenwoordig dubieus.

De tentoonstelling is nog tot en met 1 maart 2020 in de kleine zaal van het Stedelijk Museum Alkmaar te zien. Kijk voor meer informatie over openingstijden en toegangsprijzen op de website van het museum.

Portret van Frederik de Houtman in de tentoonstelling De Houtman, best fout man? in het Stedelijk Museum Alkmaar. Fotografie: Roel Backaert.

Tekst: Sarah Remmerts de Vries

Bronnen:

• Harry de Raad, ‘Frederick de Houtman, een Alkmaarder in de Oost’, blog voor het Regionaal Archief Alkmaar (2019).
• Interview met Harry de Raad, coördinator dienstverlening bij het Regionaal Archief Alkmaar (2019).

Publicatiedatum: 11/12/2019