Waagplein te Alkmaar

Na het succesvol doorstane Beleg in 1573 kreeg Alkmaar in 1581 als beloning voor de betoonde 'getrouwigheit' de inkomsten van de Waag. Een periode van voorspoed brak aan. Meren rondom Alkmaar werden drooggemaakt. De zuivelmarkt werd steeds belangrijker. Sierick Siersma schreef in 1652 in zijn beschrijving van Alkmaar, in druk verschenen bij de stadskaart van Joan Blaeu, dat er steeds meer kaas werd aangevoerd, jaarlijks vaak rond de 500.000 pond. De kazen werden gemaakt door de boeren rondom Alkmaar, die ze vervolgens op de stedelijke kaasmarkt verkochten.

1 min

Om ruimte voor de markt te krijgen werd het Waagplein in de loop der eeuwen steeds groter gemaakt. Diverse woonhuizen aan de randen van het plein werden daartoe afgebroken. Dit proces ging door tot in de negentiende eeuw. Na de opkomst van de fabrieksmatige kaasproductie in de twintigste eeuw resteerde voor de Alkmaarse kaasmarkt alleen nog een toeristische functie. Hoe dan ook, nog altijd klinkt van midden april tot midden september elke vrijdag om 10.00 uur de bel als startsein voor de kaasmarkt!

Het waagrecht

Het gebouw op het Waagplein dateert uit de veertiende eeuw en had oorspronkelijk de bestemming van Heilige Geestkapel. In het naastgelegen Heilige Geestgasthuis konden arme reizigers gedurende drie dagen en nachten gratis onderdak krijgen. Ook werden er zieken verpleegd. In 1566 gaf de bisschop van Haarlem toestemming om het Heilige Geestgasthuis in te richten tot waaghuis. In 1581 schonken Willem van Oranje en de Staten van Holland het waagrecht, tot dan toe eigendom van de grafelijkheid, aan Alkmaar wegens de betoonde ‘getrouwigheit en vroomigheit’ in de strijd tegen de Spanjaarden.

Het Waaggebouw

In 1582/’83 werd de voormalige kapel verbouwd tot Waaggebouw. Op de plaats van het koor van de voormalige kapel verrees een weeghal, voorzien van een rijk versierde gevel. In de jaren 1595/’99 werd het gebouw vervolgens voorzien van een hoge stenen toren, waarvan de vorm sterk overeenkomt met die van de toren van de Oude Kerk te Amsterdam. De in 1583 op het nieuwe Waaggebouw aangebrachte tekst ‘S.P.Q.A. RESTITUIT VIRTUS ABLATAE JURA BILANCIS (‘Regering en volk van Alkmaar. Dapperheid heeft de ontnomen waagrechten in ere hersteld’) herinnert aan de schenking van het waagrecht.