In Middenbeemster, in de Purmer en Hoofddorp staan standbeelden van de grote man. Is dat allemaal verdiend?

Leeghwater werd in 1575 geboren in De Rijp. Zijn vader was timmerman en de jonge Jan Adriaensz. werd ook in dat vak opgeleid. In 1605, hij was toen 30 jaar oud, wist hij voor het eerst de aandacht te trekken met zijn ‘onderwaterkunst’. Hierbij ging het waarschijnlijk om een primitieve duikerklok. Leeghwater dook het water in en kwam pas na een hele tijd weer boven. Deze truc demonstreerde hij met succes voor de prinsen Maurits en Frederik Hendrik in Den Haag en later op de Amsterdamse kermis.

Jan Adriaensz. Leeghwater. Beeld: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.

Dirk van Oss en de Beemster

Tussen het publiek op die kermis in Amsterdam stond de grote koopman Dirk van Oss. Hij was twee jaar later, in 1607, de stuwende kracht achter de droogmaking van de Beemster. Leeghwater was er als de kippen bij. Hij vond er werk als opzichter over de molenbouw. Leeghwater voldeed prima. In 1611 kreeg hij een dikke gratificatie.

Vroege carrière

Na de Beemster komen we Leeghwater in bijna alle andere droogmakerijen tegen. Hij werkte er als adviseur en opzichter en hij bouwde soms een molen. De leiding had hij nooit. Maar wel was hij een bekend polderspecialist die een goed loon kon vragen. Ook was hij in het buitenland actief. Hij werkte mee aan de droogmaking van moerassen bij Bordeaux en landaanwinningen in Sleeswijk. Hij begaf zich ook op andere terreinen dan de waterbouw. Hij stelde bijvoorbeeld het bestek op voor het fraaie raadhuis van De Rijp uit 1630. Later verhuisde hij naar Amsterdam en goot daar een carillon. Dat was geen succes.

De Haarlemmermeer

Echt bekend bij het grote publiek werd Leeghwater in 1641 met zijn befaamde Haarlemmermeerboek. Het gaat om een plan voor de droogmaking van dit grote water tussen Amsterdam, Haarlem en Leiden. Helemaal realistisch was dit plan niet. Bovendien schatte hij de kosten te laag in. Toch maakte het boekje indruk en het werd talloze malen herdrukt.

Portret van Jan Adriaanszoon Leeghwater. Beeld: Noord-Hollands Archief

Mythevorming

De mythevorming rond Leeghwaters persoon kwam in de loop van de negentiende eeuw op gang. Er was toen duidelijk behoefte aan een ‘gezicht’ om de grote tijd van de droogmaking van de Beemster en de andere meren aan op te hangen. Bovendien werd Leeghwater weer actueel. Na jarenlang plannen maken, ging in 1849 eindelijk de droogmaking van het Haarlemmermeer van start. Natuurlijk haalde men toen het aloude Haarlemmermeerboek weer uit de kast.

Romantisering

Leeghwater bleef fascineren en inspireren. Er verschenen zelfs romans over zijn leven. Met de realiteit heeft dit niets meer te maken. De ‘echte’ Leeghwater was gewoon een handige polderexpert met een goede reputatie. Een kleine sterretje dus. Maar dat sterretje pinkelt nog altijd helder over de Hollandse polder. En daar is niets mis mee. In het Rijper Museum In ’t Houten Huis is meer over deze beroemdste Rijper aller tijden te vinden.

Dit verhaal maakt deel uit van de campagne Werelderfgoed.
Klik hier om terug te gaan naar het thema De Beemster.