De overblijfselen van Het Oude Hof te Bergen

Aan de gevels van de huidige buitenplaats laat zich de hoge ouderdom van Het Oude Hof niet direct aflezen. Achter een latere pleisterlaag gaat echter muurwerk schuil dat nog dateert uit het midden van de zeventiende eeuw. Wat we zien is een vrijwel vierkant huis met vooruitspringende middendelen en een ingangsportiek dat geïnspireerd is op de bouwkunst uit de Klassieke Oudheid. De donkergroene luiken geven kleur en ritme aan de witte gevels.

2 min

Neoclassicistische verbouwing

Dit neoclassicistische uiterlijk dankt het huis aan een ingrijpende verbouwing en vergroting uit ongeveer 1852. Opdrachtgever was de Amsterdamse patriciër mr. Jan Jacobus Henricus van Reenen, die in 1851 de Heerlijkheid Bergen op een veiling had gekocht. Na de renovatie namen de nieuwe Heer van Bergen en zijn vrouw hun intrek op Het Oude Hof, dat vervolgens honderd jaar lang familieresidentie zou blijven. Feitelijk bewoonde het echtpaar het linker bijgebouw van het voormalige hoofdgebouw dat in de zeventiende eeuw nooit helemaal was voltooid en inmiddels was gesloopt. Ook het bouwvallige bijgebouw rechts van het voorplein werd toen afgebroken. In het van oorsprong zeventiende-eeuwse park staan nog een gepleisterd koetshuis (Eeuwigelaan 3-5) en een houten stal en timmermanswoning (Eeuwigelaan 7), alle uit de tijd van Van Reenen daterend.

Zeventiende-eeuwse aanleg

De geschiedenis van Het Oude Hof is veelbewogen. Een mogelijk uit de veertiende eeuw daterend versterkt huis ging in 1574 tijdens de Tachtigjarige Oorlog in vlammen op en brandde na herbouw in 1642 opnieuw af. De restanten werden gekocht door de rijke Amsterdammer Anthonius Studler van Surck. Deze liet in de volgende jaren een grootse aanleg realiseren met omgrachte geometrische tuinen, aarden wallen, zichtassen en een slangenmuur, bedoeld voor de teelt van kwetsbare gewassen. Hoewel er veel is veranderd, is de hoofdstructuur van deze zeventiende-eeuwse tuin nog in het huidige park te onderscheiden. Een voorbeeld hiervan is de Sparrenlaan, de centrale as van het geheel. Ook de hieraan parallel lopende lanen zijn er nog, zoals de Lange Veerweg en de Haemstede-Komlaan, evenals de hier weer haaks op staande lanen.

Te herkennen is ook het rechthoekige grachtenstelsel met drie eilanden; op het middelste liggen nu het voorplein en het huis. De hele aanleg is goed te zien op de kaart van Joan Blaeu uit 1660. Daarop is ook het hoofdgebouw zichtbaar dat echter nooit gereed kwam, evenals de westelijke en oostelijke bijgebouwen. Het terrein is sinds 1952 eigendom van de gemeente Bergen en werd destijds in erfpacht gegeven aan de Volkshogeschool. Tegenwoordig wordt het Oude Hof geëxploiteerd door Blooming.

René Descartes

Mogelijk hebben de tuinen van het Palais du Luxembourg in Parijs als voorbeeld voor de aanleg in Bergen gediend. Bekend is dat René Descartes, Frans natuurfilosoof en wiskundige, tekeningen van die toentertijd volgens de nieuwste inzichten aangelegde tuin naar Nederland had laten overkomen. Studler van Surck en Descartes waren vrienden.