3 min

Langs de dijk tussen De Haukes en de westpunt van Wieringen is aan de kant van het Amstelmeer een smal pad aangelegd. Wie lang is, kan net over de kruin van deze oude zeedijk kijken naar het gedoe van de ganzen op de weilanden bij Westerland. Iets rechts van de (Nicolaas)kerk van dat dorp ligt het hoogste punt van het vroegere eiland.

Westerland

De kerktoren van Westerland. Rechts van de toren ligt het hoogste punt van Wieringen. De top van een keileembult.

Westerland

Bult in moerassig veengebied

Deze top is een aardkundig monument, als zodanig in 2004 officieel onthuld door een gedeputeerde van Noord-Holland. De heuvel is het restant van een ijstijd, pakweg 150.000 jaar geleden. Een informatiebord op het hoogste punt bij Westerland vertelt dat het land oorspronkelijk wel vijf meter hoger reikte, maar dat een latere ijstijd de top heeft afgevlakt.
Aanvankelijk was Wieringen geen eiland. Wat we nu Wieringen noemen, was ooit een bult, een verhoging, in een moerassig veengebied. Maar het water rukte op. In de vroege middeleeuwen grensde de noordzijde van Wieringen aan een waddengebied. En in de twaalfde eeuw raakte Wieringen helemaal omgeven door water. De zeespiegel was in deze eeuwen gestegen en bij stormen in vooral de dertiende eeuw werd het veengebied tussen Noord-Holland en Friesland weggeslagen. De Zuiderzee was daarmee een feit.

Wieringen – De Haukes

Oude foto van De Haukes, de haven van het eiland Wieringen. Hier arriveerde de postboot van het vasteland van Noord-Holland.Collectie Noord-Hollands Archief

Wieringen – De Haukes

Dat Wieringen het hoofd boven water kon houden in de Zuiderzee heeft het eiland te danken aan keileem. Dat is een compacte massa van zand, leem, keien en grind dat het oprukkende landijs zo’n 150.000 jaar geleden voor zich uit schoof en samen drukte. Keileem laat nauwelijks water door. Voorbeelden van dergelijke keileembulten zijn behalve Wieringen onder andere Texel en het vroegere eiland Schokland. Schokland herken je nog als verhoging in de verder glad gestreken Noordoostpolder.
Wie vanuit de Wieringermeerpolder naar De Haukes rijdt, ziet eveneens hoe het vroegere eiland iets boven het vlakke polderbed uitrijst. Dankzij het keileem.

Schuitengat op zee

Tegen de basaltblokken klotsen de golfjes van het Amstelmeer.  In een vorig leven was dit het Amsteldiep, hier ontmoetten de Waddenzee en de Zuiderzee elkaar. Wie op de dijk bij Westerland stond, kon de postboot over zee aan zien komen varen. De Haukes was de haven van Wieringen waar je arriveerde als je van het vasteland van Noord-Holland kwam.

Amstelmeer

Wandelpad langs de oude zeedijk bij De Haukes. Links klotst het Amstelmeer, het vroegere Amsteldiep.

Amstelmeer

Met eb en vloed perste het zeewater zich tussen het eiland Wieringen en vasteland van Noord-Holland door. De zeebodem raakte daardoor uitgesleten; hier stak de Waddenzee dieper dan op veel andere plekken. Op een stafkaart uit het midden van de negentiende eeuw staat dat hier ongeveer het Schuitengat lag – die naam zal het niet voor niets hebben gekregen.
Vandaag is er geen schuit te bekennen. Wel danst een groepje kuifeenden op het golvende water. Meerkoeten wagen zich niet zo ver het meer op, die dromen in drommen op het water aan de voet van wat de oude stafkaart al de Westlanderdijk noemt. Aan deze dijk had je, blijkens die kaart, bij De Haukes een vuurbaak.

Publicatiedatum: 16/04/2014