Hester Rebekka Nepping en Adriana van Rijswijk op de stellage bij de guillotine, 15 juni 1812

Bron: Stadsarchief Amsterdam

Hester Rebekka Nepping en Adriana van Rijswijk op de stellage bij de guillotine, 15 juni 1812

Vergiftiging

Dankzij bronnenmateriaal in de vorm van een boek en het archief van het Hof van Assisen in Amsterdam weten we veel over de moordzaak rond Hester Rebekka Napping,  Adriana van Rijswijk en Gerrit Verkerk. Hester en Adriana werden ter dood veroordeeld vanwege het plegen van een tweevoudige moord met het gif arsenicum. Gerrit, Hesters minnaar, werd veroordeeld tot medeplichtigheid.

Elisabeth Berenburg-Vinolje

Het drietal bracht ten eerste Elisabeth Berenburg-Vinolje om het leven. Zij was, samen met haar echtgenoot, een kostgangster van Rebekka en Jan. Wanneer één van de twee kostgangers om het leven zou komen, zouden Rebekka en Jan 3000 gulden krijgen. Rebekka gaf geld uit als water, waardoor er vaak een tekort was. Bovendien was Elisabeth een onaangename persoon, wat het makkelijker maakte om haar om het leven te brengen.

Jan Brummelkamp

Ook Hesters echtgenoot Jan Brummelkamp kwam door vergiftiging door het drietal om het leven. Het huwelijk tussen Hester en Jan was nooit goed geweest, al na enkele maanden bekoelde hun liefde sterk. Bovendien was Jan een alcoholist, Hester had al eerder geprobeerd van hem te scheiden, en hij stond een gelukkige relatie met Gerrit Verkerk in de weg. Het laatste waarschijnlijke slachtoffer van het drietal was Hesters vader. Hij was erg oud en ziek. Bij autopsie op zijn lichaam werd er gif aangetroffen, maar Hester en Rebekka werden nooit veroordeeld vanwege deze moord.

Bouwtekening van de Guillotine op de Waag in Amsterdam

Bron: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam

Bouwtekening van de Guillotine op de Waag in Amsterdam

Franse Revolutie

De guillotine werd uitgevonden door de Franse arts Joseph Guillotin. Bij het uitbreken van de Franse Revolutie in 1789 stelde hij voor om dit instrument te gebruiken om ter dood veroordeelden hiermee te executeren. Dit werd gezien als een humanere methode dan met de galg of een bijl. De vlijmscherpe valbijl kon het vonnis snel en feilloos voltooien.

Eerste keer

De executie van Hester, Gerrit en Adriana  was de eerste keer dat de guillotine in Nederland werd gebruikt. De machine werd neergezet op een schavot bij de Waag. Vele mensen stroomden toe om het vonnis te zien voltrekken. Niet alleen omdat de guillotine iets nieuws was, maar ook omdat een executie een welkome afwisseling was in het saaie dagelijkse bestaan van vele Amsterdammers.

De Franse Tijd

De guillotine deed zijn intrede in Amsterdam naar aanleiding van het begin van de Franse Tijd in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, die het grootste gedeelte van het huidige Nederland behelsde. In 1795 werd hier Bataafse Republiek uitgeroepen. Deze republiek werd gevormd naar het voorbeeld en met behulp van republiek in Frankrijk. Het Franse leger en de Nederlandse patriotten verjoegen stadhouder Willem V en maakten de republiek tot een vazalstaat van Frankrijk.

De Waag in Amsterdam vandaag de dag

Bron: Wikimedia Commons

De Waag in Amsterdam vandaag de dag

Napoleon Bonaparte

Een grondwetswijziging van 1801 maakte de Bataafse Republiek tot het Bataafs Gemenebest, waarbij de scheiding der machten van Charles de Montesquieu in werking trad. Er kwam een onafhankelijke rechtsprekende macht, een uitvoerende macht in de vorm van een bewind van twaalf personen en een wetgevende macht. Vanaf 1806 werd het Bataafs Gemenebest vervangen door het koninkrijk Holland door Napoleon Bonaparte. Hij stelde zijn broer Lodewijk Napoleon Bonaparte aan als Koning Lodewijk I.

Auteur: Eva Bleeker

De ‘Code Pénal’

De sterke onafhankelijke koers die Lodewijk hanteerde in zijn koninkrijk stelde Napoleon ontevreden. Hij annexeerde het grondgebied in 1810 en lijfde het in bij Frankrijk, waardoor ook de Franse wetten van kracht werden. Hieronder viel ook de ‘Code Pénal’, het Franse strafrecht, waarvan de doodstraf door middel van een guillotine deel uitmaakte. Erg lang hield de heerschappij van Napoleon Bonaparte geen stand. In 1813 werd hij verslagen en met hem verdwenen de Franse regelgeving en de guillotine bij de Waag op de Nieuwmarkt.

Auteur: Eva Bleeker

Bronnen

– IsGeschiedenis.nl – De eerste keer dat de guillotine werd gebruikt in Nederland
– Ons Amsterdam – Executie op de Nieuwmarkt
– IsGeschiedenis.nl – Gebruik guillotine in Nederland
– Hart Amsterdam Museum – #020 Today – Guillotine

Publicatiedatum: 06/05/2015