Noord-Holland kent veel plaatsen met bijzondere namen. Van sommige is de oorsprong snel vast te stellen, bij andere is het nodig om wat dieper te graven in het verleden. In deze serie verhalen onderzoeken we elke maand een andere regio van onze provincie, om achter de herkomst van de lokale plaatsnamen én bijnamen van de inwoners te komen. Deze maand: de Kop van Noord-Holland.
>In 1998 vindt Ed Vermeulen in een kringloopwinkel in Baarn een mysterieus aquarel. Hij herkent het tafereel meteen: het witte kerkje van Den Hoorn op zijn geliefde eiland Texel. Het kunstwerk is gesigneerd met ‘Zwanenburg’ en lijkt meer waard te zijn dan zes gulden vijftig.
>Een kapiteinslepel uit het begin van de negentiende eeuw is een van de meest bijzondere vondsten van Paul Dekker. De jutter uit Den Hoorn vond de zilveren lepel op De Hors, zijn meest geliefde jutplek. Het zuidelijk deel bestaat uit een grote strandvlakte, die ontstaan is doordat er in het verleden steeds zandplaten naar Texel toe ‘wandelden’. Op dezelfde zuidpunt van Texel is het schip waarvan de jutvondst afkomstig is, de Britse boot Caroline, in 1816 vergaan.
>Vóór het jaar 1650 was op Texel – net zoals op andere Waddeneilanden – sprake van ‘overalweiden’. Negen maanden van het jaar (september tot mei) mocht elke Texelaar zijn vee over het hele eiland laten grazen. Rond 1640 mocht dit alleen nog maar op meentgronden. Vanaf 1652 zijn de perceelscheidingen ontstaan. Op Texel leenden de hoge gronden zich niet om sloten te graven en rasters zetten was vanwege houtgebrek geen optie. De Texelaars gebruikten de tuunwal als alternatief. Dergelijke wallen werden in het Noord-Hollandse kustgebied al vanaf de 9e eeuw gebruikt voor het omringen van akkerland (geesten).
>De Westen, even ten noorden van Den Hoorn, was al vroeg een vissersdorp. Het was één van de oude kerkdorpen van Texel en in de middeleeuwen zelfs één van de belangrijkste. Het dorp lag oorspronkelijk aan een geul die met de zee in verbinding stond. Het grote veengebied ten oosten van het eiland waterde onder andere via deze geul af op zee. Later verzandde de geul en verviel het dorp geleidelijk tot een buurtschap. De kerktoren bleef nog lange tijd een baken voor de scheepvaart.
>Het vestingwerk genaamd De Redoute is onderdeel van de Stelling van Den Helder. De Redoute biedt samen met De Lunette ondersteuning aan het hoofdverdedigingswerk De Schans. De Stelling van Den Helder had de bijzondere belangstelling van keizer Napoleon. Hij bracht zelfs een bezoek aan Texel op 16 oktober 1811. Naast de vestingwerken op het vasteland rond Den Helder werden er ter bescherming van de Rede van Texel vestingwerken langs de dijk voorgesteld. Centraal lag De Schans met aan weerszijden De Lunette en De Redoute. Tussen 1930 en 1935 zijn De Lunette en De Redoute en een deel van De Schans afgegraven ten behoeve van dijkverzwaring. In 2010 zijn beide in opdracht van de eigenaar, Natuurmonumenten, weer onder profiel gebracht.
>De Horn was een hooggelegen strook grond die als een punt (hoorn) uitstak te midden van het laaggelegen land. Op deze zandrug ontstond het dorp De Oude Hoorn. Het dorp had een kapel die ressorteerde onder de kerk van De Westen. In 1398 werd het dorp slachtoffer van de Hoekse en Kabeljauwse twisten. Hoeken staken het dorp in brand. Voor de wederopbouw van het dorp kozen de bewoners voor een noordelijker gelegen plek. Op De Klif, een keileemopstuwing uit de voorlaatste ijstijd, werd Den Hoorn gesticht. Dit was ook een veiliger vestigingsplek in verband met de stijgende zeespiegel. Begin jaren zestig onderzochten leden van de Archeologische Werkgemeenschap Nederland (AWN) de plek waar De Oude Hoorn gelegen heeft. Een klein monument herinnert aan het bestaan van het dorp.
>De Westen, even ten noorden van Den Hoorn, was al vroeg een vissersdorp. Het was één van de oude kerkdorpen van Texel en in de middeleeuwen zelfs één van de belangrijkste. Het dorp lag oorspronkelijk aan een geul die met de zee in verbinding stond. Het grote veengebied ten oosten van het eiland waterde onder andere via deze geul af op zee. Later verzandde de geul en verviel het dorp geleidelijk tot een buurtschap. De kerktoren bleef nog lange tijd een baken voor de scheepvaart.
>