2 min

Het grootste deel van de Stelling van Amsterdam, die tussen 1880 en 1920 is aangelegd, wordt aan het zicht onttrokken. Zelfs de 42 robuuste forten gaan gedeeltelijk schuil onder met gras bedekte aarden wallen. Het belangrijkste aspect van de Stelling, het inundatiesysteem, is tevens het meest onzichtbare. Het bestaat uit een ingenieus stelsel van sluizen, dammen en kanalen waarmee de hoofdstad, in geval van een buitenlandse aanval, door een kring van water beschermd kon worden. Aan de buitenkant van de kring werden kilometers brede stroken land onder water gezet. Deze inundatiestroken waren te diep om met manschappen te doorwaden, maar te ondiep om met schepen te bevaren. Dit inundatiesysteem en het netwerk van forten is uniek in de wereld.

Cultureel erfgoed behouden

Dat de Stelling een werelderfgoed is, is te danken aan een kleine groep betrokken mensen die aandacht vroeg voor de sloop van het Fort bij Velsen in 1983. Door hun toedoen kreeg de Stelling van Amsterdam landelijk aandacht. In die tijd waren nog maar weinig mensen zich ervan bewust wat voor bijzonder cultureel erfgoed de Stelling is. Door toen aandacht te vragen voor dit- in hun ogen – bijzonder cultureel erfgoed is de Stelling behouden. Door hun enthousiasme en vasthoudendheid zijn de verschillende onderdelen van de Stelling provinciaal- of zelfs rijksmonument geworden. Deze beschermde status en de bijzondere cultuurhistorische waarde van de Stelling leidde ertoe dat zij in 1996 ook de UNESCO status verwierf.

Kaart van de stelling van Amsterdam. Bron: Provincie Noord-Holland.

De Hollandse Waterlinies

Jarenlang werd Holland beschermd door twee van de meest ingenieuze verdedigingslinies ter wereld: De Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam. De Nieuwe Hollandse Waterlinie was vanaf 1815 de verdedigingslinie van het economische en politieke hart van Nederland, de Stelling van Amsterdam vanaf 1883 ons ‘Nationaal Reduit’, het laatste toevluchtsoord. Beide waterlinies verloren hun militaire functie, maar de hoofdkenmerken: het strategische landschap, het watermanagementsysteem en de militaire werken van beide zijn grotendeels in stand gebleven.

Vanaf juli 2021 verwacht de Nieuwe Hollandse Waterlinie ook het predicaat UNESCO werelderfgoed te kunnen gaan voeren. Dan valt het besluit van de UNESCO-commissie of Nieuwe Hollandse Waterlinie aan de werelderfgoedlijst wordt toegevoegd als uitbreiding op de Stelling van Amsterdam. Gezamenlijk vormen de twee waterlinies dan één werelderfgoed: ‘de Hollandse Waterlinies’.

Bronnen: Stichting Liniebreed Ondernemen en Stelling van Amsterdam

Publicatiedatum: 16/01/2021