Het Stedelijk Museum besteedt aandacht aan de tijd dat Amsterdam een magisch centrum was. Een paar jaar was de hoofdstad een progressieve en artistieke vrijplaats, die grote aantrekkingskracht uitoefende op jongeren uit de hele wereld. Ze kwamen bijeen op de Dam en sliepen in het Vondelpark. De verbeelding leek even aan de macht en maakte blijkbaar zóveel indruk dat het terugblikkend lijkt of de héle jaren zestig ervan waren doordrongen, terwijl het slechts om de periode 1967-1970 gaat.

Dolle Mina’s

De tentoonstelling in het Stedelijk Museum in Amsterdam opent met een filmpje over de roerige jaren zestig. We zien de feministische actiegroep Dolle Mina’s voor het Amsterdamse stadhuis een pasgetrouwd en licht verbouwereerd stel toevoegen dat het huwelijk maar beter afgeschaft kan worden, omdat het de vrouw in slavernij
houdt. Meer weerklank ondervond hun actie voor gratis openbare toiletten voor vrouwen, want mannen kunnen hun plas doen zonder dat ze hun portemonnee hoeven te trekken, dus waarom vrouwen niet. De Mina’s bezoeken ook een damesblad, dat vrouwen maar dom houdt met ‘breipatronen en lekkere recepten’. “Wij willen niet altijd breien,” laat een opgewonden actievoerster weten, “maar als wij zin hebben om onze fiets te repareren, dan doen we dat.” Vijftig jaar geleden was dat blijkbaar nog zeer gewaagd.

War is over

Maar de expositie begint pas écht als we de zaal betreden waar we middels zwartwitfoto’s van Cor Jaring terug worden gevoerd naar de legendarische actie van John en Yoko, die in het Hilton Hotel een paar dagen het bed hielden om de uit de hele wereld toegestroomde pers hun vredesboodschap mee te geven. Een groot spandoek getuigt daarvan: ‘War is over! If you want it.’
Dat waren nog eens tijden, wat zeker geldt voor de kleurrijke affiches die de ‘love-ins’ aankondigen, die ‘iedere zondagmiddag’ in het Vondelpark werden gehouden. Het waren samenkomsten met hippies en flower power, die in 1967 uit de Verenigde Staten waren overgewaaid. Op eenvoudige stencils – een reproductietechniek die inmiddels uit het stenen tijdperk afkomstig lijkt – staat het programma vermeld. Op Dierendag worden bezoekers verzocht hondenbrood mee te nemen voor de politiehonden, maar… ‘stap niet op de mieren.’ Het waren de tijden van de Vietnam-oorlog, dus worden bezoekers opgeroepen om Vietnam met ‘voedsel en liefde’ te bombarderen. Hoe, dat staat er niet bij, maar de intentie was goed. Ook wordt een actie aangekondigd om het kapitalisme belachelijk te maken door de steentjes van de Dam ‘met VIM schoon te maken.’
Er waren overigens niet alleen bijeenkomsten in het Vondelpark, maar ook in d’ Oude Rai: Hai in de Rai. ‘Trek je zondagse bloemenkleren aan om te genieten van muziek op drie podia tegelijk, dia’s en limonade.’ Toegang twee gulden.

Psychedelisch

De volgende zaal is verduisterd, opdat we ongestoord kunnen genieten van de psychedelische projecties van Adri Hazevoet, die destijds als lichttechnicus in Paradiso werkte. Paradiso begon als een door de afdeling Jeugdzaken van de gemeente Amsterdam gesubsidieerde vrijplaats voor de jeugd in een voormalig kerkgebouw van de Vrije Gemeente aan de Weteringschans. Drugsgebruik, al dan niet geestverruimend, werd gedoogd in dit ‘kosmisch ontspanningscentrum’.

Hazevoet verzorgde met zijn dia- en filmprojectors tussen 1970 en 1975 duizelingwekkende collages, die achter de optredende bands werden vertoond, collages waar de kleuren vanaf spatten. De tentoonstelling laat er een uitgebreide selectie van zien onder de betoverende klanken van The Doors, die de soundtrack leveren voor dit tijdperk, toen iedereen aan de LSD leek.

Sunny Implo

De expositie wijdt uiteraard ook aandacht aan de beeldende kunst. Zo hangen er grote foto’s van de Sunny Implo, een grote polyester bol van Louis van Gasteren en Fred Wessels. Als je in die bol ging staan, die voorzien was van 120 lichtpunten en vier luidsprekers, dan was je even weg uit de dagelijkse sleur. Het was de bedoeling dat zo’n bol op elke straathoek werd geplaatst, maar verder dan de entreehal van het Stedelijk Museum is het niet gekomen.
Ook de witkar van Luud Schimmelpennink, waarvan een testmodel wordt getoond, is nooit een doorslaggevend succes geworden. De witkar was een charmant karretje, bedoeld als elektrische leenauto, die de luchtvervuiling in Amsterdam kon tegengaan die door ‘kankerauto’s’ werd veroorzaakt. Een strijd die tot de dag van vandaag wordt voortgezet, zij het niet met witkarren, maar met steeds hogere parkeertarieven in de binnenstad.

Aloha

Natuurlijk komen ook de eerste kraakacties aan bod, evenals de Kabouterbeweging van Roel van Duijn, die een autovrije en vooral groene stad nastreefde, zoals er ook aandacht is voor baanbrekende televisieprogramma’s als Hoepla en bladen als Hitweek/Aloha, die een stem gaven aan de tegencultuur. Ook de studentenopstand in het Parijs van mei 1968 ontbreekt niet.
Een beetje vreemde eend in de bijt, maar wel typerend voor de bewonderende manier waarop destijds in progressieve krijgen tegen linkse dictaturen werd aangekeken, zijn de Cubaanse affiches die een toenmalige conservator van het Stedelijk Museum meenam van zijn reis naar Cuba. Een fraaie selectie van al die kleurrijke ‘op kommunikasie’ gerichte affiches hangt nu aan de wand, die een recensent destijds spottend deed opmerken dat je als Cubaan altijd wat moest van dit soort affiches. Je moest altijd harder werken, of op zijn minst Fidel of Che bewonderen. ‘Maar niemand die de Cubanen een ijsje of een flesje prik probeerde te verkopen.’

De tentoonstelling ‘Magisch Centrum Amsterdam’ in het Stedelijk Museum Amsterdam duurt tot en met 6 januari 2019.

Tekst: Arnoud van Soest

 

Publicatiedatum: 21/11/2018