Nieuwe aanwinst Rembrandthuis: 17e-eeuwse Japanse helm

Rembrandt had zo’n helm in zijn verzameling en maakte er zelfs een tekening van. Met de nieuwe aanwinst kan Museum Het Rembrandthuis het verhaal van Rembrandts interesse voor de Japanse cultuur vertellen. De zeventiende-eeuwse helm is op dinsdag 30 augustus in aanwezigheid van de ambassadeur van Japan toegevoegd aan de permanente collectie.

2 min

Rembrandt was niet alleen kunstenaar, hij was ook een fervent verzamelaar met een eigen ‘kunstcaemer’ in zijn woonhuis aan de Jodenbreestraat. Sinds 1999 reconstrueert Museum Het Rembrandthuis de kamers in dit pand aan de hand van historische bronnen, zoals de boedelinventaris die is opgemaakt bij Rembrandts dreigende faillissement in 1656. In de kunstcaemer ontbrak nog een object met een levendig verhaal: ‘een Japanse hellemet’, zoals het in de inventaris wordt beschreven. Tot nu. Museum Het Rembrandthuis heeft onlangs een zeventiende-eeuwse Japanse helm kunnen aankopen van een Vlaamse verzamelaar. Met deze aankoop kan het museum een bijzonder aspect van Rembrandts leven en werk laten zien: zijn interesse voor de Japanse cultuur.

Rembrandts boedelinventaris, vermelding van ‘een Japanse hellemet’ gemarkeerd. Foto: Museum Het Rembrandthuis.

Er zijn vele soorten Japanse helmen; voor het vinden van een juiste ‘Japanse hellemet’ kon het museum zich baseren op een tekening van Rembrandt uit circa 1658. Op die tekening, die een Bijbelse moordscène laat zien, heeft Rembrandt een snelle schets van een helm toegevoegd. Met hulp van een specialist kon deze worden herkend als een zunari-type. Dit type was relatief eenvoudig te vervaardigen en werd vooral in de zestiende eeuw door samoerai gedragen. Het vroeg zeventiende-eeuwse exemplaar dat het museum verwierf is op dinsdag 30 augustus onthuld door de Japanse ambassadeur in Nederland, Hidehisa Horinouchi.

Onthulling van de helm door de Japanse ambassadeur Hidehisa Horinouchi. Foto: Museum Het Rembrandthuis.

Rembrandt en Japan

We weten dat Rembrandt geïnteresseerd was in verschillende soorten producten uit Japan. Vanaf 1647 maakte Rembrandt bij het drukken van zijn etsen soms gebruik van Japans papier (washi). Deze afdrukken werden gezien als luxe-edities. Ook schilderde hij zijn geliefde Hendrickje Stoffels rond 1659 in een ‘Japonse rok’, een soort kimono. In de tweede helft van de zeventiende eeuw waren zulke Japanse kamerjassen heel populair in Holland.

Rembrandt, Jaël doodt Sisera, en een schets van een Japanse helm, ca. 1658. Pen en penseel in inkt, witte dekverf. Collectie Rijksmuseum Amsterdam.

Leonore van Sloten, conservator van Museum Het Rembrandthuis: ‘Rembrandt heeft zijn Japanse helm mogelijk gekocht in een van de winkels in de Warmoesstraat waar overzeese voorwerpen werden verkocht. Deze objecten waren door zeelieden naar Amsterdam gebracht; bij goederen uit de bezette gebieden ging het soms om geroofde objecten. Met Japan hadden de Hollanders een ander soort relatie; de VOC kreeg als enige buitenlandse handelsonderneming het officiële recht van de Japanse militaire leider (shogun) om met, en vanuit Japan te handelen. Sindsdien hebben Nederland en Japan een bijzondere connectie. Ook daarom is de helm een mooie toevoeging aan onze collectie. Maar Rembrandts fascinatie voor objecten uit verre oorden staat natuurlijk voorop.’