4 min

Met ruim 80 foto’s en voorwerpen uit de collectie van het Amsterdam Museum en het Stadsarchief maakt Van der Laan duidelijk hoe Amsterdammers in het verleden omgingen met de uitdagingen die horen bij snelle groei en economische bloei. Hij hoopte hiermee een aanzet te geven tot een goed gesprek over de toekomst van de stad. Bij hoge uitzondering is voor deze tentoonstelling de gehele Amsterdam Galerij beschikbaar gesteld. Deze gratis toegankelijke museumstraat van het Amsterdam Museum is dagelijks geopend tussen 10 en 17 uur.

Plattegrond van Amsterdam met ontwerp voor de Vierde Uitleg, Daniel Stalpaert (ca. 1662),
collectie Stadsarchief Amsterdam.
In 1580 had Amsterdam 30.000 inwoners. Een eeuw later waren er 210.000 Amsterdammers, zever
keer zo veel. In de Gouden Eeuw waren migranten overal uit Nederland en Europa naar Amsterdam
gekomen. Vanwege de relatieve vrijheid en vooral omdat er werk was. De stad barstte uit zijn voegen.
Er werd een briljante oplossing gecreëerd: de grachtengordel.
De aanleg van de Amsterdamse grachten was een enorm project, dat in totaal bijna honderd jaar
duurde. Elke nieuwe stadsuitbreiding heette een ‘uitleg’. Op deze plattegrond van Stalpaert (1662) is
het plan voor de Vierde Uitleg, de laatste grote uitbreiding van de grachtengordel, te zien. Precies deze
kaart is te zien op het schilderij van Berchem (foto 3), bij de stedenmaagd.

De groeiende stad

‘’Wij hebben met z’n allen een enorm probleem: dat we in zo ongeveer de mooiste en fijnste stad van de wereld wonen,’’ aldus Eberhard van der Laan (1955-2017). Steeds meer mensen willen in Amsterdam wonen en werken en de afgelopen jaren is Amsterdam razendsnel gegroeid. Meer werk, meer bewoners, meer toeristen, meer nieuwbouw. Maar ook: meer drukte op straat, meer overlast en een oververhitte huizenmarkt.

In de tentoonstelling blikt Van der Laan terug op perioden van snelle groei in het verleden. Nooit zonder groeipijn, maar wel met zijn favoriete stad als resultaat. Zo was de grachtengordel nooit gegraven als er in het begin van de 17e eeuw niet een groot tekort aan woonruimte was, en waren het Concertgebouw en het Vondelpark er nooit gekomen zonder de economische bloei in de 19e eeuw. Door te laten zien hoe Amsterdammers vroeger omgingen met de uitdagingen van een rap groeiende stad, wil Van der Laan ons laten nadenken over oplossingen voor het Amsterdam van vandaag en van de toekomst.

File van auto’s op het Stationseiland, Internationaal Persfoto Bureau N.V. (juli 1926), collectie
Stadsarchief Amsterdam.
1.000 Amerikanen bezochten Amsterdam. In de huidige tijd gaan steeds meer stemmen op voor een
autovrije binnenstad, maar in 1926 was een file van auto’s nog iets heel bijzonders.

De keuze van Van der Laan

Als gastconservator had Eberhard van der Laan duidelijk voor ogen welk verhaal hij wilde vertellen. Een keuze maken uit de enorme collectie van de stad bleek een lastige opgave. Tijdens zijn bezoek aan het depot van het Amsterdam Museum, waar ruim 90.000 voorwerpen bewaard worden, waren er vele schilderijen, standbeelden en andere objecten waarover Van der Laan iets wilde vertellen. Zijn uiteindelijke selectie omvat zowel historische als eigentijdse voorwerpen. Zo zijn er in de tentoonstelling schilderijen en prenten te zien die iets vertellen over de groei van de stad in de Gouden Eeuw maar ook foto’s die tonen dat toerisme een eeuw geleden ook al zorgde voor overlast. Ook zijn er hedendaagse voorwerpen zoals een blowverbod-bord ter voorkoming van overlast van hangjongeren. Van der Laan schenkt in de tentoonstelling ook aandacht aan stadsbestuurders als Floor Wibaut, Monne de Miranda en Jan Schaefer die een grote invloed hebben gehad op de ontwikkeling van de stad Amsterdam.

Marokkaanse boot op Gay Pride, Bram Belloni (2014).
De jaarlijkse Pride is een uiting van de vrijheid in Amsterdam waar Van der Laan trots op was. In 2014
nam voor het eerst een Marokkaanse boot deel aan de Amsterdam Gay Pride. Het (relatief) tolerante
klimaat is al eeuwenlang een belangrijke aantrekkingskracht van de stad Amsterdam.

De Amsterdam Galerij

Al sinds 1975 is de Amsterdam Galerij, voorheen Schuttersgalerij, een gratis toegankelijke museumstraat waar jaarlijks 450.000 mensen kennismaken met de geschiedenis van de stad. Door de tentoonstelling juist op deze locatie te organiseren hoopt het Amsterdam Museum zoveel mogelijk mensen het verhaal van Van der Laan te laten ervaren. Ontwerpbureau Kossmann.dejong is de uitdaging aangegaan om het ontwerp te maken voor de tentoonstelling. De collectie krijgt een plaats te midden van steigers en steigerdoeken, die symboliseren dat de stad nooit af en altijd in aanbouw is.

Artist impression van De Mooiste Stad De-Mooiste-Stad, Kossmann.dejong

Activiteiten

In en rondom de tentoonstelling worden diverse activiteiten georganiseerd. Zo is er een samenwerkingsverband met het festival We Make the City, dat van 20 tot 24 juni plaatsvindt op meerdere locaties door heel Amsterdam met allerlei activiteiten rondom de toekomst van de stad.

Damsko strijder! (paneel), Kamp Seedorf, straatkunstenaarscollectief (2017), collectie
Amsterdam Museum.
In februari 2017 maakte Van der Laan bekend dat hij ernstig ziek was. Straatkunstenaarscollectief
Kamp Seedorf maakte ’s nachts dit graffiti-kunstwerk bij de ingang van metrostation Wibautstraat, als
steunbetuiging aan hun geliefde burgemeester. Deze werd abusievelijk een maand later verwijderd. Op
verzoek van het Amsterdam Museum maakte Kamp Seedorf deze versie op paneel.

De tentoonstelling wordt financieel ondersteund door onder andere het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Holland, het drs. Cor van Zadelhoff Fonds, Hemubo Almere, Hillen & Roosen, Rabobank en Kennedy Van der Laan.

Publicatiedatum: 16/05/2018