3 min

Als de progressieve geloofsgemeenschap de Vrije Gemeente van Amsterdam haar voormalig ‘verenigingsgebouw’ aan de Weteringschans in 1965 inruilt voor een nieuwe locatie in Buitenveldert, takelt wat we nu kennen als Paradiso snel af. Tot 1967, de ‘summer of love’. In die zomer kraakt een groep hippies het gebouw om een eigen club te beginnen. Ze willen een plek voor muziek, debat en ‘happenings’. Na onderhandelingen met de gemeente opent in maart 1968 dan officieel het ‘Cosmisch Ontspanningscentrum Paradiso’ zijn deuren voor het publiek. Maar na een goed begin dut de hippietempel in. Fatsoenlijke bands willen er niet meer optreden.

Hippiezaal in Paradiso, 1971. Foto: Adri Hazevoet.

Punk waait over

In 1977 krijgt punk definitief voet aan de grond in Nederland. Punk is dan een muziekstroming én subcultuur die is ontstaan in het Verenigd Koninkrijk. De Sex Pistols die in dat jaar twee legendarische optredens geven in Paradiso, zijn de grondleggers van de stroming. Het is een vorm van ruwe rock-‘n-rollmuziek, waarbij sociale onvrede op agressieve manier de microfoon in wordt gespuwd. Op dat moment gaat het op economisch vlak stukken minder. Ook speelt de dreiging van een kernoorlog een rol in de gedachten van veel mensen. Veel jongeren zijn daarom negatief over de maatschappij en de toekomst. De tegendraadse punk biedt uitkomst. Punkers kleden zich in alles anders om zich zo af te zetten tegen de gevestigde orde. Ze dragen bijvoorbeeld leren broeken en gescheurde kleding, bij elkaar gehouden door veiligheidsspelden. Ze verven ook hun haar en dragen het in een hanenkam. Zoals hier te zien is op de foto’s van Max Natkiel. Maar de punkers gedragen zich ook anders, vooral tijdens optredens.

Punkers. Beeld: Flickr – Paul Townsend.

Ruige jaren

De hippies in het ‘Cosmisch Ontspanningscentrum’ ondergingen de optredens vrij passief. Er werd immers veel geblowd. Bij de door de politie gedoogde huisdealer was hasj en wiet te koop. De sfeer bij punkoptredens is compleet anders. Punkliefhebbers pogoën. Pogo is een dans die bestaat uit het in het rond, in de lucht en tegen elkaar aanspringen. Bij écht ruige muziek wordt er regelmatig ook in het wilde weg geslagen en geschopt. De punkers spugen op de grond en bestormen het podium. Dan beginnen ze zelf muziek te maken. Paradiso wordt een compleet andere plek, maar er is weer leven in de zaak. De bedrijfsvoering gaat op de schop en er wordt extra personeel aangenomen. Er komt een wekelijkse punkavond: ‘Woensdag Gehaktdag’. Dit wordt later ‘D-Day’ op de donderdag. Als er achter de namen van de bandjes het woord ‘punk ‘ staat, loopt het vol.

Zanger Johnny Rotten van de Sex Pistols in Paradiso 1977. Beeld: Wikimedia.

Punk en kraak

Na een korte en hevige periode verdwijnt punk uit het zicht van het grote publiek. In Nederland gaat punk op in de kraakscene van de jaren tachtig. In Amsterdam is de woningnood hoog. De punkbeweging gaat zich steeds meer bemoeien met de politiek. Punkbandjes spelen in kraakpanden en bij ontruimingen, en hun teksten geven commentaar op de gebeurtenissen in Nederland en in de wereld. De stemming rond de kraakbeweging wordt grimmiger. Hoogte,- of dieptepunten zijn de rellen rond de ontruiming van panden op de Vondelstraat en het oproer bij de kroning van Beatrix. Sommige punkers voelen zich ongemakkelijk bij het gebruik van geweld. Zij scheidden zich af. Ook in Paradiso krijgt een minder agressieve stroming de overhand: ‘new wave’. Uiteindelijk wordt Paradiso een van de belangrijkste poppodia van het land, waar zelfs nog The Rolling Stones optreden in 1995.

Tanks en pantservoertuigen ruimen barricades rond kraakpand in Vondelbuurt Amsterdam, 1980. Beeld: Wikimedia.

De Punkjaren

Ter gelegenheid van de punkperiode in de poptempel, schrijft muziekjournalist Oscar Smit een serie uitgaven getiteld De Paradiso Punkjaren. Het eerste deel, dat uitkwam in 2017, gaat over het jaar 1977 waarin de Sex Pistols optraden. Hoe werd punk ontvangen in Paradiso?

In 2018 bestaat Paradiso vijftig jaar. Van vrijdag 30 maart tot en met zondag 19 augustus 2018 is in het Amsterdam Museum de tentoonstelling 50 jaar Paradiso te zien. In de tentoonstelling wordt Paradiso belicht als Amsterdams cultureel erfgoed.

Het begin van Paradiso als ‘Cosmisch Ontspanningscentrum’, 1968. Beeld: Willem de Vries.

Publicatiedatum: 19/02/2018