2 min

Het gemaal is gebouwd naar een ontwerp van W.C. & K. de Wit uit Amsterdam. Kenmerkend aan hun werk is het samenvoegen van de opvoer-, machine- en ketelruimte in één bouwdeel. Ook het exterieur vertoont ‘De Wit-kenmerken’, zoals de lengte-breedte verhouding, een strakke evenwichtige geleding van de gevels en een flauwe dakhelling. De decoratieve detaillering met geel bakstenen rollagen waarmee de lijsten en strekse bogen zijn geaccentueerd is uitzonderlijk.

De stoommachine bestond uit een grote Lancashire ketel met een doorsnede van1.80 meteren een lengte van zeven meter. De zuiger had een breedte van0.51 meteren maakte een slag van bijna één meter.

Het gemaal in Dirkshorn

De windmolen

Na de bouw van het stoomgemaal werden de windmolen voor noodbemaling aangehouden en pas in 1923 gesloopt. Uit voorzorg werd een grote windmotor met twee vijzels naast het gemaal opgesteld. In het voorjaar van 1945 heeft deze windmotor de bemaling van de polder tijdelijk overgenomen. Bij de ontstoming van het gemaal in 1947 is de windmotor gesloopt. Het fundament, de vijzelkommen en de waterlopen zijn nog aanwezig.

Bijzonderheden

Het dak van het machinegebouw is gedekt met niet-oorspronkelijke kunststof golfplaten.
Tegen de linker wand van de machineruimte is een gedenkplaat bevestigd. De tekst luidt: ‘Polder Schagerwaard / in 1879 werd dit / stoomgemaal/ gesticht onder het bestuur van / K. Bijpost Czn. – dijkgraaf / P. Groot Jzn. / P. Koning Pzn. / W. Govers Wzn. / C. Schilder Pzn / molenmeesters / C. Bijpost Jzn. Secr. penningmeester / naar het ontwerp en onder leiding van / W.C. & K. de Wit / ingenieurs / J.W. Schutte bouwopzichter / A. van den Berg aannemer.’

Waarde

Het gemaal is van architectuurhistorische betekenis als goed voorbeeld van een poldergemaal, uitgevoerd naar ontwerp van de ingenieurs W.C. & K. de Wit. Ook dragen het bouwtype, de hoofdvorm, gevelindeling en materiaalgebruik bij aan deze betekenis. Bijzonder in het interieur is ook de voor dit bouwtype kenmerkende situering van de vijzel. Cultuurhistorisch is het complex van belang als element uit de geschiedenis van de waterhuishouding in Noord-Holland, in het bijzonder als voormalige stoomgemaal. Het complex is van grote ruimtelijk-landschappelijke betekenis vanwege de vrije ligging aan de Verenigde Raakmaats- en Niedorperkoggeboezem als beeldbepalend element in het open polderlandschap, met name bij de benadering vanuit het noorden.

Adres: Middenweg, Dirkshorn

Publicatiedatum: 06/03/2012