4 min
Bij Beinsdorp begon het kolossale karwei om het Haarlemmermeer droog te leggen. Beter gezegd: aan de overzijde van de Ringvaart bij Beinsdorp. Want daar, bij Hillegom, ging op 5 mei 1840 de eerste spade de grond in voor het opwerpen van een ringdijk rond het meer.
In het Haarlemmermeer lagen enkele eilandjes. De grootste ervan was Beinsdorp. Ook Vennep (of Vennip) was ooit een eilandje. Er is een stempel uit 1589 bewaard gebleven van het ambacht (gemeente) De Vennip met een zegel van de stad Leiden.
Veel mensen woonden er niet op de eilanden in het uitgestrekte meer. Er stonden hoogstens enkele woningen. Rond 1600 moet er bij voorbeeld nog maar één huisje op Beinsdorp gestaan hebben, tientallen jaren later was ook dat laatste onderkomen verdwenen.
Beinsdorp heeft ooit een watermolen gehad. Die maalde alleen in de zomer, wanneer er vee rondliep en er op het eiland gehooid werd. Op Beinsdorp waren sloten gegraven en er waren dijkjes opgeworpen tegen het oprukkende water. Dat was zeker geen overbodige maatregel.
Fragment van een kaart uit het begin van de 19e eeuw van de meren die samen later het Haarlemmermeer zouden vormen. Onder in het Oude Haarlemmermeer is het Beinsdorp van destijds te zien. Collectie Noord-Hollands Archief.
Slootje springen
Voordat zware stormen de stukken drassig land tussen verschillende meren hadden weggeslagen, kon je van Hillegom naar Aalsmeer lopen. Nou ja, je moest dan wel een polsstok bij je hebben om al die slootjes onderweg over te springen. En je moest met een veer de rivier de Vennep oversteken. Maar zo’n tocht was was rond 1470 nog zeker mogelijk.
Het eilandje Vennep was voor 1480 nog een schiereiland. Later raakte het van de vaste wal afgesneden en nadien brak een loeiende storm het eiland Vennep zelfs in drieën. Niet lang daarna verdween Vennep volledig in de golven.
Hoe bar het op het Haarlemmermeer kon zijn, merkten twee mannen uit een dorp in Zuid-Holland die eind december 1836 besloten met hun ‘schietschuitjes’ tussen en over het ijs op het Haarlemmermeer eenden te schieten. Op deze wijze wilden zij voor hun gezinnen wat geld verdienen, vertelde de ‘Nederlandsche Volks-Almanak voor 1863’. Ze hadden een beetje voedsel meegenomen, evenals kruit en lood, zeilen en riet om een hutje te bouwen.
De Ringvaart bij de Hillegommerbrug in het begin van de vorige eeuw. De brug was de verbinding van Beinsdorp met het oude land. Collectie Noord-Hollands Archief.
Ondragelijk
Lees even mee wat de Almanak over de brave huisvaders schreef: ‘Zij stevenden naar Beinsdorp of de Vennep, waar zij hun tijdelijk verblijf wilden opslaan en eene week vertoeven, om het eiland op den oudejaarsdag, met de vruchten van hunne vangst, weêr te verlaten. Maar naauw hadden zij het eenzame Beinsdorp, dat slechts eenige duimen uit het watervlak oprees, betreden, of een storm stak op uit het noordoosten, die over de uitgestrekte vlakte gierende, hun het verwijlen in de open lucht ondragelijk maakte.’
De mannen bouwden zo goed als dat ging in het barre weer een hutje om hier de nacht door te brengen. Maar de wind joeg de golven hoger en hoger op. Het eiland raakte overstroomd. Terwijl de storm om hun hoofden gierde, wisten de mannen, wadend door ‘slijk, ijs en water’ met moeite hun schuitjes te bereiken. Pogingen om hier met palen en touw een geschikte schuilplaats in te richten, mislukten. De golven waren te hoog, de wind loeide te hard.
Maar ziedaar, dankzij de storm waren grote veenbonken los geslagen van de bodem en boven komen drijven. Daar konden de mannen enigszins achter schuilen.
Beinsdorp nu een dorpje aan de Ringvaart, ooit een eiland in het woeste Haarlemmermeer.
‘Uren worstelen’
Het hele eiland Beinsdorp stond intussen tientallen centimeters onder water. Overal waar ze keken zagen de mannen water. Ze hadden het koud en ze hadden honger, maar hun eten was op. Ze konden nergens heen. Nog een nacht brachten ze zo door. Dit kan niet langer, besloten ze toen. Moe en afgemat besloten ze te vertrekken naar Hillegom of Lisse. In de gierende storm.
De Almanak meldde dat zij ‘na vijftien uren worstelen’ slechts een afstand van een half uur hemelsbreed hadden weten af te leggen. Dan weer kropen ze over het ijs, dan weer moesten ze door het ijskoude water. Soms wisten ze stukken ijs weg te hakken. Maar ze haalden het. De mannen kropen de veilige wal op.
Vennep
Er was, schreef de Almanak in 1863, zelfs na de droogmaking nog iets te zien van het vroegere eilandje Vennep. Je moest bij het kerkje van Nieuw-Vennep naar het noordoosten kijken om dan ongeveer 700 meter verderop een hoger stuk land te zien liggen. Dit was, aldus de Almanak, het enige overblijfsel van het oude ambacht de Vennep dat eens 3900 ha groot was.
Bij de droogmaking van het Haarlemmermeer was Beinsdorp het enige eiland dat nog (net) boven de watervlakte uitrees. Het Beinsdorp van nu is een dommelend dorpje aan de Ringvaart.
Auteur: Jan Maarten Pekelharing
Publicatiedatum: 12/03/2018
Vul deze informatie aan of geef een reactie.