3 min

Oorspronkelijk was het interieur van de kerk eenvoudig. Dat paste nu eenmaal bij protestantse kerken, nadat tijdens de beeldenstorm in de zestiende eeuw hardhandig kritiek was geleverd op de beeldenverheerlijking van de katholieken.

Later zijn er wel verfraaiingen in de kerk aangebracht door beeldsnijders die zich in de zeventiende eeuw in West- en Oostzaandam hadden gevestigd toen de Zaanse scheepsbouw een grote ontwikkeling doormaakte. Als er tijd over was, sneden zij met veel liefde en kennis werken voor de kerk.

Zo komt het dat er mooi houtsnijwerk is te zien aan de burgemeestersbank, bij de zuidoostpilaar. Op de kap staat koning Salomo afgebeeld, die rechtspreekt over twee vrouwen. Aan de voet van de zuiltjes staan afbeeldingen uit het Zaanse bedrijfsleven.

De Bullekerk. Via Stadsherstel.

Pelikaan

In 1644 werd de kerk met een preekstoel en wederom fraai houtsnijwerk verfraaid. De grote houten pelikaan onder de preekstoel is daar een mooi voorbeeld van. De pelikaan die haar drie jongen voedt met haar eigen bloed is een bekend religieus moties dat symbool staat voor de offerdood van Christus.

In de zuidelijke muur boven het portaal is de kogel ingemetseld die bij de bouw van de kerk in de grond is gevonden. De kogel is waarschijnlijk afkomstig van gevechten met de Spanjaarden. Op de plek van de kerk bevond zich waarschijnlijk een schans.

De kerk heeft overigens een bijnaam: Bullekerk. Die bijnaam dankt de kerk aan het feit dat in 1647 de stier van Jacob Egh losbrak. Het beest nam eerst de boer op zijn horens en vervolgens zijn hoogzwangere vrouw, Trijn Jans. De stier wierp haar in de lucht en reet daarbij haar onderbuik open. Als bij een keizersnee werd het kind geboren en kwam in een plas terecht. Jacob en Trijn stierven de dag erop aan hun verwondingen, maar het kind bleef in leven. Overigens overleed de baby negen maanden alsnog, aangezien de kindersterfte in die tijd hoog was. Hij werd bij zijn ouders in de kerk begraven. Een schilderij en een grafzerk bij de oostelijke ingang houden het voorval in herinnering.

Interieur van de Bullekerk. Foto door Sjors van Dam.

Scheuren

Al in 1898 was de kerk er slecht aan toe; de buitenmuren vertoonden grote scheuren. Het kerkbestuur wilde de kerk slopen, maar het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap adviseerde de kerk te herstellen. De toenmalige Rijksbouwmeester Pierre Cuypers, die als architect verantwoordelijk was voor het Amsterdamse Centraal Station en het Rijksmuseum, onderzocht de fundering en constateerde dat die te bouwvallig was om te restaureren. De kerkvoogden lieten vervolgens een eigen onderzoek uitvoeren en kregen in 1899 subsidie om de kerkte restaureren.

Door terugloop van het aantal kerkgangers zag de Protestantse Gemeente zich in 2018 genoodzaakt om de kerk af te stoten. Zij vond Stadsherstel bereid om de kerk een nieuwe toekomst te geven. De kerk zal worden verhuurd aan twee ondernemers, die in de kerk een cultureel centrum willen vestigen.

De ondernemers willen de kerk, samen met een al bestaande vrijwilligersgroep, dagelijks openstellen en diverse culturele activiteiten in de kerk organiseren, zoals het vertellen van verhalen over Westzaandam. Een en ander kan worden gecombineerd met een hapje of drankje.

Glas-in-loodschilderij in de Bullekerk. Via Stadsherstel.

Wie vragen over het project of suggesties heeft, kan die mailen naar info@bullekerk.nl.

Tekst: Arnoud van Soest

Publicatiedatum: 09/04/2019