Van Gogh Museum verwerft eerste werk Matisse

Het Van Gogh Museum heeft voor het eerst een werk van Henri Matisse (1869–1954) verworven. Het museum vervult hiermee de langgekoesterde wens om de deelcollectie van Van Goghs ‘navolgers’ uit te breiden met een schilderij van de kunstenaar. Het werk Olijfgaard in Collioure (1905) van Matisse wordt gepresenteerd aan het publiek naast een rietpentekening van Vincent van Gogh (1853-1890). Behalve de expressieve kleuren was juist ook Van Goghs dynamische tekenstijl van directe invloed op het werk van Matisse.

3 min

Lijnenspel en kleurenpracht

Matisse maakte Olijfgaard in Collioure in1905 tijdens zijn eerste zomer in het Zuid-Franse Collioure, waar hij veel belangrijke schilderijen vervaardigde. Net als Van Gogh raakte Matisse gefascineerd door het zonovergoten mediterrane landschap; hij gebruikte felle en ongemengde kleuren om het zinderende zomerlicht uit te drukken. In Olijfgaard in Collioure is een groot deel van het doek onbeschilderd gebleven en Matisse liet getekende lijnen bewust zichtbaar. Dit lijnenspel voert de blik naar het figuurtje in het midden: de echtgenote van Matisse die met haar knalrode parasol de schilder tegemoet loopt.

Aan de getekende lijnen voegde Matisse een wirwar van bontgekleurde losstaande toetsen toe. Zo creëerde hij een dynamisch tafereel dat een gevoel van directheid geeft. Zijn werkwijze doet denken aan hoe Van Gogh zijn rietpentekeningen opbouwde op papier: met korte streken in verschillende richtingen. Matisse had zelf drie rietpentekeningen van Van Gogh in zijn bezit, wat zijn grote waardering voor het werk van de kunstenaar onderstreept. Olijfgaard in Collioure is een krachtig vroeg voorbeeld van Matisse’ expressieve gebruik van kleur en zijn nieuwe manier van schilderen die later bekend werd als het fauvisme.

Henri Matisse (1869–1954), Olijfgaard in Collioure, 1905. Collectie Van Gogh Museum (aankoop met steun van de VriendenLoterij, het Mondriaan Fonds, de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Van Rijn Fonds, haar Liesbeth van Dorp Fonds, haar Fabritius Fonds en haar Claude Monet Fonds) en de leden van de Yellow House Circle.

Lisa Smit, conservator schilderijen van het Van Gogh Museum, zegt over het werk: ‘Enerzijds is het schilderij onopgesmukt, anderzijds is de kleurenpracht zo sprankelend dat het lijkt alsof er net een confettikanon is afgeschoten. Om de onmiskenbare invloed van Van Gogh op de eerste generatie kunstenaars na hem goed te laten zien, mag een fauvistisch schilderij van Matisse niet ontbreken. Met deze aankoop dicht het museum een belangrijke lacune.’

De nieuwe aankoop naast Vincent van Gogh (1853-1890), Bomen in de tuin van de inrichting, 1889. Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting). Foto: Luuk Kramer.

Van Gogh als inspiratiebron

Het Van Gogh Museum toont Van Goghs meesterwerken samen met kunst uit zijn tijd. Zijn werk wordt niet alleen omringd door belangrijke werken van zijn inspiratiebronnen en tijdgenoten, maar ook zijn invloed op de eerste generaties na hem wordt getoond. Van Gogh was een grote inspiratie voor de fauvisten, die vanaf 1905 de emotionele kracht van kleur benadrukten met heldere, krachtige kleuren en expressieve penseelstreken. Matisse was een belangrijke voortrekker van deze stroming. Zijn Olijfgaard in Collioure is permanent te zien op de derde etage van de vaste collectie, in de zaal met ‘navolgers’, kunstenaars uit het begin van de 20ste eeuw die door Van Gogh geïnspireerd waren.

De aankoop van Olijfgaard in Collioure is mogelijk gemaakt door de VriendenLoterij, het Mondriaan Fonds, het publieke stimuleringsfonds voor beeldende kunst en cultureel erfgoed, de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Van Rijn Fonds, haar Liesbeth van Dorp Fonds, haar Fabritius Fonds en haar Claude Monet Fonds) en de leden van de Yellow House Circle.