2 min

De aanvraag betreft de overgebleven woonblokken die tussen 1917 en 1924 aan de Tugelaweg zijn gebouwd door de Handwerkers Vriendenkring (HWV) naar ontwerp van J.H.W. Leliman. Aanleiding voor het verzoek zijn plannen van Ymere om een deel van blok 1 af te breken in plaats van te renoveren. Ook voor blok 2 en blok 5 vragen Heemschut en het Cuypersgenootschap de monumentenstatus aan. De blokken 3 en 4 zijn al gesloopt voor nieuwbouw.

Heemschut Amsterdam maakt zich naar eigen zeggen al langer zorgen om de woonblokken. De erfgoedvereniging is daarom in gesprek met Ymere en deelt haar zorgen over dit stukje Joods Amsterdam ook in Het Parool.

Tegeltableau met de letters HWV. Foto: Izak Salomons.

Bouwfonds HWV

De Handwerkers Vriendenkring (HWV) was een vereniging die zich inzette voor maatschappelijke en culturele verheffing van haar voornamelijk joodse leden. Kort nadat het gemeentebestuur had aangekondigd de oude Amsterdamse Jodenhoek te saneren, besloot de HWV in 1912 tot de oprichting van een eigen Bouwfonds. In de destijds nog nieuwe uitbreidingswijk de Transvaalbuurt liet dit fonds circa 540 huizen, enkele winkels en winkelwoningen verrijzen. Dit werden de vijf bouwblokken langs de Tugelaweg. Een enorme prestatie voor zo’n jonge corporatie, aldus Heemschut.

In de gevels van de woonblokken zijn de tegeltableaus met de letters HWV nog duidelijk te zien. Ook de gedenksteen ter gelegenheid van het begin van de bouw in 1917 is nog zichtbaar in de Maritzstraat.

Oorlogslittekens

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Transvaalbuurt een ‘concentratiebuurt’ voor Joden. Na de deportaties stonden veel woningen leeg en werden tijdens de hongerwinter geplunderd voor hout, wat leidde tot gedeeltelijke instorting van de panden. Tussen de bouwblokken 1 en 2 is die oorlogsschade nog zichtbaar. De huizen werden na WOII opgeknapt en weer bewoonbaar, maar niet meer tot de oorspronkelijke hoogte opgetrokken. Daardoor is, heel uitzonderlijk, de oorlogsschade nog steeds te zien.

Hoek Retiefstraat-Spitskopstraat, 1951. Foto: Stadsarchief Amsterdam.

Renovatie mogelijk

Heemschut Amsterdam en het Cuypersgenootschap benadrukken in hun aanvraag vooral het belang van blok 1. “Het complex vertelt een deel van de geschiedenis van de Amsterdamse Joden. Dat de oorlogsschade nog altijd zichtbaar is, maakt dit complex tot een uniek monument van Joods Amsterdam. Het ensemble van de drie resterende blokken aan de Tugelaweg verdient dus de monumentenstatus en blok 1 een zorgvuldige renovatie”, aldus beide erfgoedbeschermers.

Dat renovatie mogelijk is bewijzen huns inziens blok 5 en blok 2. Blok 5 is recentelijk gerenoveerd en de renovatie van blok 2 zal binnenkort worden afgerond. “Blok 1 wijkt architectonisch en bouwtechnisch niet af van blok 2 en kan dus heel goed op dezelfde manier worden gerenoveerd”, menen Heemschut Amsterdam en het Cuypersgenootschap.

Bron: Monumentaal

Publicatiedatum: 29/04/2025