2 min

Van inschrijving tot verwijdering

De eerste opname van het sinterklaasfeest op de erfgoedlijst vond plaats in 2015, op voordracht van de stichting Sint en Pietengilde. Deze organisatie hecht sterk aan de traditionele figuur van Zwarte Piet en stelde destijds dat er ”geen enkel bewijs voor enige vorm van racisme” zou zijn.

De inschrijving kwam op een moment dat het maatschappelijke debat over Zwarte Piet volop gaande was. In 2014 oordeelde een werkgroep van de Verenigde Naties dat de figuur ”een uiting van racisme” is. Rond diezelfde tijd voerde de gemeente Amsterdam roetveegpieten in bij de intocht en verdwenen de zwarte pieten geleidelijk uit winkels en media.

Hoewel het Gilde destijds aangaf met de inschrijving de ”angel uit het debat” te willen halen, constateerde KIEN dat de organisatie zich juist bleef verzetten tegen veranderingen en geen oog had voor de gevoelens van mensen die zich door Zwarte Piet gekwetst voelen. Volgens KIEN voldeed de beschrijving van het feest daardoor ”niet langer aan de ethische uitgangspunten van het internationale UNESCO-verdrag voor immaterieel erfgoed”. In 2022 werd de notering daarom geschrapt.

Nieuwe aanpak: ruimte voor meerdere perspectieven

Het Kenniscentrum werkt inmiddels aan een herziening van de gehele nationale erfgoedinventaris. Daarbij verandert ook de manier waarop tradities worden opgenomen. Waar eerder één beoefenaar of organisatie verantwoordelijk was voor een aanmelding, wil KIEN voortaan ”een algemenere beschrijving van een fenomeen geven en daar verschillende perspectieven op laten zien”.

”We willen niet meer het verhaal van één iemand vertellen”, zegt directeur Van Oostveen. Ze benadrukt dat het kenniscentrum daarbij in gesprek blijft met de beoefenaars zelf, om de diversiteit in vieringen recht te doen. ”Meneer X viert het op deze manier en mevrouw Y op die manier.”

De nieuwe notering van het sinterklaasfeest zal volgens Van Oostveen niet in samenwerking met het Sint en Pietengilde plaatsvinden. ”Zij hadden te weinig oog voor de ethische uitgangspunten. Het is belangrijk dat we met mensen spreken die respect hebben voor andersdenkenden. De figuur van Zwarte Piet is echt kwetsend en kan daarom niet in de inventaris worden opgenomen.”

Sinterklaas in Deurne, 2024. Via De Erfgoedstem.

Wanneer keert Sinterklaas terug?

Een precieze datum voor de heropname is nog niet bekend. ”We zijn er op dit moment nog niet mee bezig”, aldus Van Oostveen. ”Er staan meer dan vierhonderd dingen in de inventaris die eerst allemaal omschreven moeten worden. Dan gaan we kijken wat we nu nog missen, ik verwacht dat dat ergens volgend jaar zal zijn.”

De erfgoedinventaris in vogelvlucht

De nationale inventaris immaterieel erfgoed bevat honderden tradities, gebruiken, rituelen en ambachten in Nederland. Van de Hollandse oliebollenkraam tot Pride Amsterdam en van dialecten tot bloemencorso’s en kermissen. Een notering zorgt niet alleen voor meer zichtbaarheid, maar kan ook helpen bij het behouden en versterken van tradities.

Het KIEN ondersteunt erfgoedgemeenschappen daarbij met trainingen, advies en hulp bij vrijwilligerswerving of sponsoring. Bovendien is een plek op de nationale lijst een voorwaarde voor eventuele nominatie voor de internationale UNESCO-lijst van immaterieel erfgoed. Op dit moment staan slechts vijf Nederlandse tradities op die wereldwijde lijst.

Bron: De Erfgoedstem

Publicatiedatum: 18/11/2025