Erfgoed van de Week: Het verdwenen kasteel van Weesp

Op 24 maart werd de Gemeente Amsterdam verrijkt met het nieuwe Stadsgebied Weesp. Voor het team van stadsarcheologen was dit een aanleiding om begin dit jaar een onderzoek uit te voeren op een bijzondere locatie nabij de vestingstad: een schapenweide aan de Vecht waar ooit het kasteel Huis ten Bosch was gelegen.

2 min

Huis ten Bosch

Prominent aan de Vecht ligt fort Uitermeer. De geschiedenis van dit fort gaat terug tot de zeventiende eeuw, maar ook in de eeuwen daarvoor gold deze omgeving als een strategische locatie. Zo stond hier ooit het kasteel Huis ten Bosch. Vermoedelijk werd het in het midden van de dertiende eeuw gebouwd in opdracht van Egbertus van Amstel, één van de heren van Amstel die ook een belangrijke rol hadden in de vroegste geschiedenis van Amsterdam. Eeuwenlang hield het bouwwerk stand, tot het in het rampjaar 1672 door Franse troepen werd verwoest. Alleen de naam Huis ten Bosch bleef voortleven in de huidige boerderij. De militaire functie werd overgenomen door fort Uitermeer, dat later een belangrijke schakel vormde in de Oude en Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam.

Onderzoek met elektromagnetische inductie. Foto: Monumenten en Archeologie.

Stroompjes en drones

In januari en februari 2022 hebben de stadsarcheologen voor het eerst veldonderzoek gedaan naar het kasteel, in samenwerking met onderzoekers van Saricon, de Universiteit van Amsterdam en Hollandia Archeologen. Er werd een combinatie van moderne technieken ingezet, zonder een schep in de grond te hoeven zetten. Eerst werd het weiland doorgelicht door met elektrische stroompjes de geleidbaarheid van de verschillende bodemsoorten te meten, en werden verstoringen in het aardmagnetisch veld – bijvoorbeeld door muurresten – opgespoord. Daarna werd over het terrein gevlogen met een drone die was uitgerust met een multispectrale camera. Zo kon niet alleen ieder hobbeltje in het weiland, maar ook subtiele verkleuringen in het gras in kaart worden gebracht. Om de bevindingen te toetsen werden nog enkele gerichte grondboringen geplaatst.

Met een drone wordt over het weiland gevlogen. Foto: Monumenten en Archeologie.

Kasteelmuren onder het gras

Met de combinatie van de verschillende technieken kunnen we de inrichting van het kasteel en het omliggende terrein nader duiden. De resultaten worden nog geanalyseerd, maar op de eerste beelden springen de kasteelmuren er duidelijk uit. Ook lijkt het bouwwerk door 2 grachten te zijn omgeven. Het onderzoek beperkt zich echter niet tot dit weiland. Zo is het mogelijk om de plattegrond in het grotere kader van laatmiddeleeuwse kastelenbouw in Noord-Holland te plaatsen. Hierdoor krijgen we meer zicht op de politieke en militaire geschiedenis van het Hollands-Utrechtse grensgebied. Voor de Weespers en Amsterdammers alvast meer willen weten is binnenkort de AT5 documentaire ‘Het verdwenen kasteel’ te zien.

Een boring in de slotgracht wordt bestudeerd. Foto: Monumenten en Archeologie.