Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Stuk van de maand: Grafschrift voor een koolmeesje

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een brief uit 1719 met een grafschrift op een overleden koolmeesje.

Op woensdag 19 april 1719 schreef A. le Fevre vanuit Egmond aan den Hoef een brief aan zijn ‘Goede Vrindt’, de vijftienjarige Dirk Winkel van der Does. Daarin bracht hij hem op de hoogte van de dood van zijn ‘plakker’ oftewel koolmeesje, dat Dirk blijkbaar als huisdier hield. Dirk was op dat moment van huis om de kermis te bezoeken. Le Fevre wilde de jongen niet laten schrikken door botweg te zeggen ‘Dirk, je plakker is dood’, begint hij zijn brief – al doet hij dat daarmee dus wel. Hij wilde het wat voorzichtiger aanpakken, zegt hij, en beschrijft hoe het vogeltje na Dirks vertrek snel achteruitging, totdat Saartje de koolmees op dinsdag rond drie uur ’s middags ‘den laasten snak heeft zien geven’. Hij was blij dat het beestje uit zijn lijden was verlost.

Een koolmees, aan het begin van de achttiende eeuw getekend door Jan Weenix. Rijksmuseum Amsterdam.

Begraven in de boomgaard

Veel reden om rouwig te zijn had Dirk volgens Le Fevre ook niet: ‘het plaisier was er dog af’. Bovendien zou de kermis wel voor voldoende afleiding zorgen. Eigenlijk had Le Fevre zelf sowieso meer plezier van het koolmeesje gehad dan Dirk, schrijft hij. ’s Morgens vroeg, als Dirk nog in bed lag, hoorde hij het vogeltje urenlang ‘timmeren en neurien’: het tikte met zijn snavel – zoals koolmeesjes dat doen – en zong. Daarom had hij een grafschrift voor het beestje geschreven. Hij stelt voor dat Dirk een doosje zou kopen om de koolmees daarin in de boomgaard te begraven. Het grafschrift zouden ze dan op een plank kunnen plakken en erbij kunnen zetten. Le Fevre zou wel met de begrafenis wachten tot Dirk weer thuis was: ‘Dan kunt gij de lijkstaatie zelf, naer uwe zinlijkhijt, reguleeren’.

De Nederlandse versie van het grafschrift op de koolmees.

‘Dirk, je plakker is dood’. Begin van de brief van A. le Fevre aan Dirk Winkel van der Does.

Tiet Timmerman

Le Fevre had erg zijn best gedaan op het grafschrift. Bij de brief zit een blad met twee versies: een in het Latijn (epitaphium in titum tiabrum, parum) en een in het Nederlands (grafschrift op Tiet Timmerman, plakker). De grafschriften zijn geschreven alsof het vogeltje al begraven is. Het Nederlandstalige grafschrift luidt:

Hier rust Tiet Timmerman de Plakker
Hij was al lang voor ’t heerschap wakker,
Die sliep gerust, terwijl hij sprongh,
En timmerde, of een deuntje zong.
Het spijt me dat het beesje doot is!
[Hoewel de rouw niet bijster groot is.]
‘K heb, op zijn tombe, in ’t open velt,
Deez’ vaarzen tot sijn lof gesteldt,
En ’t lijkje, om zijn fraije gaaven,
Hier, in een doosje, zelf begraaven:
Tot spijt onze buurmans kat,
Die ’t gaaren opgegeten hadt.

Titel van de Latijnse versie van het grafschrift op de koolmees.

Verband niet duidelijk

Wie Le Fevre en Dirk precies waren is uit de brief niet goed op te maken. De jongen Dirk was waarschijnlijk de eind 1703 geboren zoon van Pieter Winkel en de Alkmaarse burgemeestersdochter Johanna van der Does. De brief en het grafschrift worden bewaard in het archief van de familie Van Foreest, in de rubriek ‘stukken waarvan het verband met het archief niet vaststaat’. Onder dat kopje vallen papieren die in het familiearchief zijn gevonden, maar waarvan niet direct duidelijk is waarom ze daarin zitten. Zulke stukken zijn wel vaak heel interessant.

Bekijk de brief en het grafschrift in het archief van de familie Van Foreest.

Ondertekening van de brief door A. le Fevre. In de P.S. vraagt hij Dirk de brief en de verzen mee terug te nemen, want hij heeft er geen kopie van.

Bron: Regionaal Archief Alkmaar

Publicatiedatum: 30/01/2025

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

1 reactie
  • Sija Visser schreef:

    PACHTIGE ODE VOOR HET KOOLMEESJE.
    De afbeelding laat zien dat het koolmees ook geevolueerd is, Het koolmeesje op de rand van mijn balkon in Leiden is beduidend dikker ( ik voer niets hoor)

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.