Formafantasma - Oltre Terra

Formafantasma – Oltre Terra

Het Stedelijk presenteert de tentoonstelling Oltre Terra, een onderzoeksproject van designstudio Formafantasma over de geschiedenis, ecologie en wereldwijde impact van wolproductie. Mensen hebben de evolutie van schapen sterk beïnvloed, maar schapen hebben ook bijgedragen aan de menselijke geschiedenis. Oltre Terra brengt materialen, objecten en ambachten samen tot een multidisciplinaire kijkervaring.

2 min

Concept Oltre Terra

De Italiaanse titel van de tentoonstelling, Oltre Terra, komt voort uit de etymologie van het Engelse woord “transhumance”, een term die het Latijnse trans (over, “oltre” in het Italiaans) en humus (grond, “terra” in het Italiaans) combineert. Transhumance beschrijft de seizoensgebonden beweging van vee tussen grasgebieden. Op eenzelfde manier is de tentoonstelling ontwikkeld vanuit een trans disciplinaire benadering, in samenwerking met ontwerpers, kunstenaars, antropologen, evolutiebiologen, juristen, curatoren, herders en boeren.

Joanna Piotrowska en Formafantasma, ‘Tactile Afferents’, 2022, still uit film.

Relatie schapen en mensen

Mensen hebben schapen gedomesticeerd, maar schapen hebben op hun beurt de menselijke geschiedenis beïnvloed door wol te leveren. Voortdurend verschuift de grens tussen de temmer en de getemde. De tentoonstelling onderzoekt de complexe relatie tussen mensen en schapen en kijkt naar de economische en ethische gevolgen van het verkrijgen van materialen van levende wezens.

Formafantasma, ‘seasonal transhumance’, 2022, Alagna Valsesia, Piëmonte, Italië © Formafantasma. Foto: Gregorio Gonella.

Over de tentoonstelling

De opstelling van de tentoonstelling is een kritische herinterpretatie van het traditionele diorama, dat vaak in natuurhistorische musea wordt gebruikt om bevroren momenten uit de voortdurend veranderende natuur te tonen. In Oltre Terra wordt het diorama geherinterpreteerd tot een dynamische setting met zeven levensechte reproducties van verschillende schapenrassen, waaronder het Nederlandse Drents Heideschaap, samen met documenten, films, bijproducten van productieprocessen en verschillende soorten organisch materiaal. Wat is precies organisch materiaal en wanneer noemen we het een product? Oltre Terra daagt de scheidslijn tussen mensen en dieren uit door materialen, ambachten en ‘levende’ wezens te combineren. De verdiepende zaalteksten zijn geschreven door filosoof Emanuele Coccia.

Formafantasma, handmatige selectie van wollen stoffen bij Francioni, 2022, Prato, Italië © Formafantasma. Foto: Alessandro Celli.

Multidisciplinaire hoogtepunten

Middelpunt van de tentoonstelling is de video Tactile Afferents, gemaakt door kunstenaar Joanna Piotrowska en Formafantasma, en is een coproductie van Nasjonalmuseet en Fondazione In Between Art Film. De film combineert de thema’s van de tentoonstelling op een unieke manier, met ‘aanraken’ als uitgangspunt om co-domesticatie te onderzoeken. Het laat zien hoe dit zowel tederheid en liefde tussen soorten uitdrukt, als ook een vorm van geweld kan zijn. Oltre Terra toont ook een wollen tapijt van cc-tapis, gemaakt van vier verschillende wolvezels afkomstig van twaalf ‘rustieke’ Italiaanse schapenrassen. Deze grovere vezels worden vaak gekeurd als minderwaardig materiaal, maar kunnen nog steeds gebruikt worden voor andere producten dan kleding. Daarnaast spelen de gerecyclede wolbalen van Manteco een belangrijke rol in het ontwerp van de tentoonstelling.