De anatomische les van Jan Deijman (1656) was ooit een van de grootste schilderijen van Rembrandt, zo’n 245 x 300 cm, maar in 1723 ging het door een brand grotendeels verloren. Dat gebeurde in de Anthoniswaag op de Nieuwmarkt in Amsterdam.

Het oorspronkelijke schilderij toonde acht chirurgijns tijdens een sectie op de hersenen van de veroordeelde misdadiger Joris Fonteijn. Na de brand bleef alleen het middengedeelte over, met daarop Dr. Deijman en een assistent die de schedelkap vasthoudt. Eenmaal per jaar mocht het Chirurgijnsgilde een openbare anatomische les organiseren. Daarvoor stelde de stadsregering het lijk van een terechtgestelde misdadiger ter beschikking.

Door het lichaam kort weer te geven en fel van boven te belichten, zorgde Rembrandt voor een krachtig contrast. Het effect is zo sterk dat de snijtafel haast het schilderij uit lijkt te steken. In de Eregalerij is het te midden van andere werken van Rembrandt te zien.

Rembrandts ‘Anatomische les van Jan Deijman’. Foto: Amsterdam Museum.

De thuiskomst van Cornelis Tromps vlaggenschip

In het schilderij van Willem van de Velde II uit 1686 staat het beroemde oorlogsschip De Gouden Leeuw centraal. Na jarenlange dienst en vele zeeslagen komt het schip van luitenant-admiraal Cornelis Tromp aan in de haven van Amsterdam, waar het uiteindelijk gesloopt zal worden. Het stadsprofiel op de achtergrond laat meteen zien dat de locatie onmiskenbaar Amsterdam is.

Van de Velde heeft de aankomst groots neergezet: het late middaglicht valt dramatisch op het schip, de wind bolt de zeilen en matrozen klimmen in het want om ze te strijken. Op de voorgrond vaart een statige sloep van het stadsbestuur richting het schip en links vuurt een jacht een saluutschot af.

‘De Gouden Leeuw op het IJ voor Amsterdam’ van Willem van de Velde II. Foto: Amsterdam Museum.

Bron: Amsterdam Museum