De naam Alkmaar komt waarschijnlijk van het oud-Nederlandse woord ‘mere’ of ‘mare’ (meer) en de term ‘alk’. Over waar deze laatste voor staat, bestaan allerlei verschillende opvattingen. Zo zou het voor ‘modder’ (alke) kunnen staan. Op 11 juni 1254 reisde een delegatie van Alkmaarders naar Leiden, waar graaf Willem II verbleef. Hij gaf hen het stadsrecht waar ze zo op hadden gehoopt. Alkmaar was in deze tijd namelijk flink gegroeid tot een regionaal handelscentrum met een groot aantal inwoners. Reden voor de Alkmaarders om stadsrechten te vragen aan graaf Willem. Zulke rechten gaf een stad namelijk meer autonomie in het maken van beslissingen. Dit was niet in het voordeel van de graaf, maar Willem ging toch akkoord om Alkmaar te vriend te houden. Hij kon namelijk alle steun goed gebruiken in zijn strijd tegen de West-Friezen in het noorden en de Vlamingen in het zuiden van zijn rijk.

Foto: Latijnse kopie van het stadsrecht van Alkmaar, 1463. Collectie Regionaal Archief Alkmaar.