Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Noordkop: de Afsluitdijk

De Afsluitdijk is een uniek bouwwerk. De dijk veranderde de onberekenbare Zuiderzee in het kalme IJsselmeer. Nu de Afsluitdijk ruim acht decennia oud is, gaat hij op zijn beurt ingrijpend veranderen. De komende jaren krijgt de grootste dijk van het land een grondige opknapbeurt.

Opknapbeurt Afsluitdijk

De spuisluizen van de Afsluitdijk moeten worden uitgebreid, gerenoveerd en aangepast. Er moet bovendien rekening worden gehouden met de verwachte stijging van het zeewaterpeil. Tegelijkertijd wil Rijkswaterstaat de natuur, duurzame energie, toerisme en vervoer bevorderen. Rijkswaterstaat heeft hiervoor al een aantal jaren ideeën verzameld. Van de vele ingediende plannen werden vier uitgekozen voor nadere uitwerking.

Standbeeld van Cornelis Lely.

Standbeeld van Cornelis Lely.

Vooral ‘Waddenwerken’ is populair geworden onder het publiek. Dit ambitieuze plan wilde kwelders aanleggen langs de dijk in de Waddenzee. Deze kwelders zouden de golven breken en zelf een groot natuurgebied vormen. Over de sluizen moesten twee hoge bruggen komen om verkeer over weg en water te scheiden. Een centrale bij Den Oever zou energie opwekken uit het verschil tussen zoet en zout water.

Gekozen is uiteindelijk voor versterking van de dijk door middel van een harde laag, in plaats van een traditionele dijkverhoging. Hiermee moet de dijk ‘overslagbestendig’ worden. De veiligheid kan met deze keuze gegarandeerd worden tot 2050. De werkzaamheden beginnen in 2016.

Plan drooglegging Zuiderzee.

Plan drooglegging Zuiderzee.

Komst van de Afsluitdijk

De komst van de Afsluitdijk was het directe gevolg van de watersnood van 1916. Deze watersnood richtte grote schade aan in Noord-Holland. Bovendien bleek tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) hoe belangrijk het was dat Nederland genoeg landbouwgrond had om in eigen voedselproductie te kunnen voorzien.

De minister van Waterstaat Cornelis Lely kon hierdoor een langgekoesterd plan uitvoeren. Als jonge ingenieur had hij al in 1891 een plan ontworpen om de Zuiderzee af te sluiten. Met zijn Zuiderzeewet van 1918 werd besloten dat er een dijk zou worden aangelegd, “loopende van de Noordhollandsche kust door het Amsteldiep naar het eiland Wieringen en van dit eiland naar de Friesche kust bij Piaam” (dit werd later Kornwerd). Later werd bepaald welke delen van het IJsselmeer werden drooggemalen, zodat die geschikt werden voor landbouw en er mensen konden wonen.

Satellietfoto van de Afsluitdijk.

Satellietfoto van de Afsluitdijk.

Bouw van de Afsluitdijk

Vanuit de ruimte zijn op de aarde twee bouwwerken met het blote oog te zien: de Chinese Muur en de Nederlandse Afsluitdijk. De Afsluitdijk werd voltooid in 1932. De aanleg heeft zo’n 12 jaar geduurd. In 1920 was de ‘korte Afsluitdijk’ aangelegd. Deze overbrugde vanaf Noord-Holland 2,5 kilometer naar het eiland Wieringen. Om de Wieringermeer kwam een ringdijk; in 1930 viel de polder droog. Deze eerste fase bleek een succes. Daarna was de 30 kilometer tussen Wieringen en Friesland aan de beurt.

Duizenden mannen werkten aan de Afsluitdijk. De dijk werd gefundeerd met matten van gevlochten wilgentenen, die werden afgezonken met steenblokken. Daarbovenop kwam keileem, een mengsel van keien, grind, zand en leem. Dit vrijwel ondoordringbare materiaal uit de ijstijd kon makkelijk met een baggernet naar boven worden gebracht in de buurt van de dijk.

Monument op de Afsluitdijk.

Monument op de Afsluitdijk.

Veranderingen in het landschap door de Afsluitdijk

De Afsluitdijk sloot de Zuiderzee af. Voor extra landbouwgrond werden grote delen van de Zuiderzee ingepolderd. Maar, voor landbouw is zoet water nodig en de Zuiderzee was zout. Het ingepolderde land zou dus ook zout zijn. In de jaren dat de Afsluitdijk werd gebouwd, werd daarom een proefpolder aangelegd bij Andijk. Met allerlei proefjes en metingen testte men hoe lang het zou duren voordat de grond geschikt was voor landbouw. Dit bleek al na twee jaar het geval te zijn. Een heel mooi resultaat. De ingepolderde grond zou al snel voedsel en dus geld opleveren. De verkoopwaarde van de nieuwe grond steeg hierdoor.

Het dichten van de Afsluitdijk.

Het dichten van de Afsluitdijk.

Laatste gat in Afsluitdijk gesloten

“En Grietje tilde haar rokken op, tot hoger dan haar molton onderbroek. Samen met een paar dijkwerkers, elkaar wankel ondersteunend, strompelde zij als eerste van Noord-Holland naar Friesland.” Zo beschreef Max Dendermonde een voor die tijd schokkende gebeurtenis. Het was 28 mei 1932, één uur ’s middags. De Vlieter, het laatste gat in de Afsluitdijk, was net gedicht. Een feestelijk moment. Een menigte fotografen, ingenieurs, politici en notabelen had zich rond de Vlieter opgesteld. De stoomfluiten floten, het Wilhelmus was net ingezet en daar ploeterde een jonge vrouw met bemodderde blote kuiten door de klei.

De eerste mensen steken de dijk over.

De eerste mensen steken de dijk over.

Het was Grietje Bosker uit Hippolytushoef. Met haar spontane actie verwierf zij eeuwige roem. Op de plek waar zij was overgestoken kwam later een uitkijktoren als monument. De architect Willem Dudok ontwierp een uitkijktoren van 25 meter hoog, die al van verre te zien is. Bij de ingang van de toren staat een bronzen kunstwerk van beeldend kunstenaar Hildo Krop. Hierop staan drie steenzetters die basaltblokken plaatsen en de tekst: “Een volk dat leeft bouwt aan zijn toekomst.”

Publicatiedatum: 25/11/2010

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.