Visserings visioen

IJmuiden bestond niet eens, toen Simon Vissering in 1848 in de krant droomde over een rit met de stoomtrein naar IJmuiden. Daar kunnen we, schreef Vissering een ‘schoonen avond aan den oever der zee’ vertoeven en dan met de boot over het kanaal terugvaren. Waarom de naam IJmuiden? Omdat hier aan de zee de monding van het (toen nog grote) IJ zou kunnen liggen. Hier, waar het IJ en het Wijkermeer klotsten tot vlak onder de betrekkelijk smalle duinrand van de Noordzee, had je Holland op z’n smalst. Als je het aandurfde een waterweg te graven door de duinen naar de Noordzee dan was dit de beste plek. Het heeft jaren plannen maken en rekenen gekost, voordat de eerste spade voor dit kolossale karwei de grond in kon.

Van sloop gered

Bij het graven van het Noordzeekanaal ontstond aan zee het door Vissering gedroomde IJmuiden. Hier viel geld te verdienen want er was van alles te doen. Dit bleek bovendien een prima uitvalhaven voor de vissers op zee. Kortom, het dorpje aan ‘den oever der zee’ groeide uit tot een van de grote zeehavens van ons land. In de vroegere ‘Visscherijschool ‘ aan de Havenkade toont het Zee- en Havenmuseum de boeiende geschiedenis van IJmuiden. Deze visserijschool opende in 1916 de poort. Pas in 1988 verlieten de scholieren het gebouw aan de Havenkade en betrokken een nieuw onderkomen. De gemeente Velsen wilde toen, vertelt Cor Oudendijk (voorzitter van het stichtingsbestuur van het museum), ‘de school plat gooien en er appartementen neerzetten.’ Een groep IJmuidenaars verzette zich daartegen. Niks slopen, behouden dat schoolgebouw! Drie jaar is er strijd gevoerd tussen gemeentebestuurders en bewoners voordat het besluit viel dat hier een museum kon komen.

Minister komt

‘in die drie jaren waren alle ruiten ingegooid, leidingen gestolen en er was brand en lekkage geweest,’ vertelt Cor Oudendijk. . ‘Het was hier een ravage’, zegt een van de dames (82 jaar) van het eerste uur. Een grote groep vrijwilligers heeft alles zelf en met behulp van sponsors en donateurs weten op te knappen. En in 1994 was het zo ver dat minister Hedy d’Ancona naar de Havenkade kon komen om het museum officieel te openen. In het museum komen vier facetten van IJmuiden aan bod: het graven van het Noordzeekanaal, het ontstaan van IJmuiden, de visserij en de regionale maritieme industrie (hoogovens!).

Zeesleepvaart

In IJmuiden openden zeeslepers als Iskes en Wijsmuller hun kantoren. Een bedrijf als dat van Ben Iskes, die in 1918 met twee overgenomen schepen begon, groeide uit tot een internationale onderneming met wel negentien schepen. De bezoeker kan in het museum uit een hele reeks historische films kiezen, welke je in de filmzaal wil zien. Zo zie je bijvoorbeeld hoe de loods een groot schip als de King Shing IJmuiden binnenloodst. Na het schutten in de zeesluis leidt de loods de King Shing naar eindbestemming in de haven in Amsterdam.

Maanden op zee

Wiebe Posthumus is een van de, ongeveer negentig, vrijwilligers die het museum draaiend houden. Hij loopt er regelmatig rond en kan uit eigen ervaring vertellen over het leven op de internationale zeesleepvaart. Wiebe is nog uit de tijd dat je pas na maanden op zee weer thuis kwam. Uitgerekend op de school in dit gebouw is de carrière van Wiebe begonnen. ‘Als vrijwilliger kwam ik hier mijn oude baas weer tegen, hij is nu voorzitter van het bestuur.’ Voorzitter Oudendijk heeft jaren zelf gevaren en is twintig jaar havenmeester van Amsterdam geweest en Rijkshavenmeester van het Noordzeekanaal.

Kruiwagen

Wandelend door het gebouw kom je in een zaal waar machines puffen, verdiepingen hoger bij de scheepsbrug klinken morseseinen. Overal staan prachtige scheepsmodellen. Dit is IJmuiden en dus komen de hoogovens ruimschoots aan bod. Evenals het graven van het Noordzeekanaal en de opening van deze snelle vaarroute naar Amsterdam. Zo zie je hier een kruiwagen staan. Uit het Rijksmuseum! In bruikleen gegeven, net als een spade. Twee historische voorwerpen, want ze zijn gebruikt op 8 maart 1865 bij de start van het graven van het kanaal. Op vijfhonderd meter afstand van het museum. Op 8 maart 1876 was het kolossale karwei voltooid en bij die gelegenheid ondertekende koning Willem III een plakkaat waarbij IJmuiden officieel zijn naam kreeg. De arendsveer waarmee hij zijn handtekening zette, is in het museum te zien. Vanzelfsprekend is er ook ruime aandacht voor de visserij. Met als speciaal facet de walvisvaart. Je ziet de Willem Barendsz (het eerste schip uit 1946 was een omgebouwde tanker), in 1955 ging de Willlem Barendsz II op walvisvaart. Tien jaren later was het afgelopen met de Nederlandse jacht op walvissen, het schip werd verkocht.

 

Verwachting UK 27

In het bescheiden buitenmuseum ligt de kotter Verwachting, UK 27. Met dit schip uit 1967 is tientallen jaren vis gevangen. In 1995 is de bovenzijde van de kotter naar dit museum gebracht. Door een zijraampje van de stuurhut kun je zien hoe op het dak van de vroegere visserijschool gebouwd wordt aan een nieuwe radartoren. De toren wordt namelijk opnieuw ingericht als scheepsbrug, met als centraal punt natuurlijk de ( werkende) scheepsradar. De vrijwilligers van het Zeehavenmuseum houden de presentatie bij de tijd. De droom van Simon Vissering (varen van de kust bij IJmuiden naar Amsterdam) is gerealiseerd. Alleen zijn gedroomde ritje met de (stoom)trein naar IJmuiden is inmiddels voltooid verleden tijd. De rails is weggehaald. Maar gelukkig, de schepen varen nog af en aan. Niet voor niets wordt iets verderop gewerkt aan de nieuwe zeesluis.

Kijk voor meer informatie over openingstijden en toegangsprijzen op de website van het IJmuider Zee- en Havenmuseum.

Tekst: Jan Maarten Pekelharing

Dit verhaal is onderdeel van het thema ‘Kleine musea van Noord-Holland’: verhalen over (ten onrechte) minder bekende musea. Bekijk hier alle verhalen binnen dit thema.

Publicatiedatum: 07/05/2018